Friday, September 18, 2015

Thangthat Tlak Pupa Hna

USA ka phanh hnu in, Lairam a thatnak le sunlawinak hi ka fiang chin lengmang. Zeicatiah vawleicung ah miphun tampi cu, kan ram timi chim awk a ngeilomi an rak tam tuknak kha ka hmuh tuk caah asi. USA ka phak hnu in Lairam tlatu pipu hna hi, ka upat chinchin hna i, an cungah kai lawm chin lengmang.

An min kan chim thiam ti lo mi, an tuanbia kan chim khawh ti lo mi, Laimi pipu hna hi ruah lengmang ah thangthat awk le upat awk an tlak taktak. Zeicatiah a hmunmi rosung bik vawlei a kan chiah caah asi. Vawlei dah tilo cu vawlei ah a hmunmi ro a um lo. Cu a hmunmi ro a kan raohtu pipu hna sin ah lawmhnak bia chim awk a tha ti lo.

"Vanram tal ah khin an sin ah lawmhnak chim awk tha sehlaw, lawmhnak ka chim hnga" ka ti tawn. Thangthat awk an tlaknak tampi a um mi lak ah, "ram a kan ngeihtermi" hi asi.  Cu ramte cu kan Lairam te hi a si.

Cu kan Lairam te cu Himalayan Tlangthluan pehpar ah a um i, Naga Tlangthluan i a thlanglei le Takhine Yoma Tlanghluan karlak ah a ummi asi.  Kawlram nitlaklei thlangthluan cungah a ummi asi. Himalayan Tlangthluan cu vawleicung ah a sangbikmi thlangthluan asi i, cu thlangthluan cung ummi ram paoh hi, vawleicung sifak bik ram ah an i tel hna.

Chin Hills le Rakhine Yoma

Himalaysan Tlangthluan pehpar cung ummi kan Lairam te zong cu, Kawlram ramkulh vialte lakah a si a fak bik asi. Fingtlang a chia bik, rawn a tlawmbik, vawlei a chia bik, thilchuak a um lo bik, chukcho a tambik, hmunhma a chia bik, a rocar bik, a phawngphai bik, lamsul a har bik, pawcawmnak a har bik, eidin a chia bik, cinthlak harnak bik, zuatkhalh harnak bik, holh phun a tambik le tlang le hawr a tambik asi i, chiatnak lei ah "abik" lawngte asi.

Voikhat ah mi pa pakhat nih bia a rak chim. "Vawleicung ah, hi tluk hmunhma thatha le vawlei rawn tampi lakah kan pipu hna nih, Lairam ngelcel an rak tlak le hi ka ngelcel ah an rak kan hrin mi hi a pawi tuk. Shan ram, Kachin ram le Kawlram hna kan rak chuah lo mi hi?" tiah a rak ti. Cucu mi tampi nih an chim tawnmi bia asi. Duak tiah ruah ahcun, cucu kan mawh lo ti tlak asi.

Zeicatiah kan fingtlang, leilung, hongkuang, vawlei a chiatkhat ning le thil chuak um lo ning te hna van ruah le certual pakhat cawhnak hmanh hmun rawn kan ngeihlomi te hna ruah ah, lung a rak fak tuk. Kan pawngkam ummi, Kawlram, India ram, Shan ram, Kachin ram le Karen ram tibantuk an that ning he hna, epchun ahcun kan ram hi a chiakha bik asi ko. Thilchuak zong a um lo; rawn zong a um lo i certual pakhat le inn hmun ca hmanh a har ngai. Kan fingtlang asang i, kan lam a chukcho. Kan horkuang a tam tuk caah vawlei hmai hi V-Pungsang ram asi. "Laitlang lam cu, a phei lo i, chuk zuan lo le cho kai asi ko." Cu tluk in ka dang ram a can lo mi ramte hi kan Lairam asi. Cucaah Kawlram ah sifak bik hmunhma pakhat ah kan um i, Lairam hawi kan canh lo ruangah lung a fakmi an um zongah an mawh lo atimi zong um khawh asi.

Asinain, cucu asi fam ti lo. Rawnh duh zong ah a rawn kho ti lo. Leitang thilchuak um seh ti zongah a um kho ti lo. Aleilung, a chenning, a bingbo ning le a chiatkhatnak vialte zong, atu a sining tein asi zungzal ko cang lai. Zeihmanh kan ser khawh dingmi a um ti lo. A chung ummi minung tu nih a leng in kan ser dingmi lawng a biapimi asi. Cucaah abiapimi cu kan Lairam sunlawinak, a thatnak le aa dawhnak lawngte kan ruah tu hi biapi deuh asi.

Abiapi tuk rihmi cu, vawlei ah ram ngeilomi tam tuk a ummi miphun lakah, ram ngeitu le vawlei ngeitu akan sitertu kan Pupa hna tu hi zeitluk in dah thangthat ding le upat ding an si timi tu hi, ruah deuh ding asi.

A taktak le ngaingai tiahcun, Laimi kan pipu hna hna rak um hna hlah sehlaw, atu Laimi hi zeidek kan va chuah hnga? Zei miphun dek kan va si hnga? Rohingya bantuk in ram ngeilo zong kan si kho men ko hnga. Zeitluk in a chiatkhat zongah, atu kan Lairamte a kan ngeihtertu pipu hna hi, miphun ah a kan sertu an si. Ram a kan ngeihtertu an si. Ram ngeilo in Rohingya bang a vaak ko dingmi le aken kip ah satil dawi bang in dawimi miphun kan sinak hnga lo caah, ro sunglawi bik a kan petu pipu hna an si. Santlai lo te an rak si zongah, Laimi pipu hna hi ram a kan ngeihtertu le miphun ah a kan sertu taktak cu an si.

Ataktak lei a ngaingai tiahcun, Laimi kan "Pupa le pipu" hna hi an rak men lo taktak. An ralthatnak, thawnnak, zuamnak, ram humhaknak, felnak, lungthawnnak, zumhnak le ram kilvennak lei ah, atu chan Laimi nih kan tluk hna lo. An mah thawng in ram kan ngei. An mah thawng in miphun pakhat ah kan i ser. Vawleicung bu lian bik UNO hmanh nih theih vemi miphun le ram ngeimi cazin ah chiahmi kan si ve nak hi, Laimi kan pipu hna ruangah an si. Cucu Laimi dihlak nih kan philh lo le theih camcin a hau.

Mt. Victoria Tlang in in Lairam dawhte (Ref. go-myanmar.com)


Ataktak le a ngaingai tiahcun, chanthar laimi nih thil thar kan chuahpimi a um lo ti tluk asi. Pipu hna hi an mah le chan sining ahcun an rak fim taktak. Pipu fimnak hi chanthar Laimi nih kan tluk hna lo nak a tam tuk. Cu kan tluklomi hna cu tlawmpal in tial ka duh.

1. Rawl chumhchuan. Pipu hna nih a liamcia kum 500 hlan in an rak hmanmmi, buti, sacek, thlau, buh, dinhhang phunphun, rathur, behrumthu tuah, zu, zuhawi le zupi sersiam, tibantuk hi kum zabu 21 nak tiang Laimi nih kan thleng kho rih lo. Hi nak in Lai eidin tirawl kan chap khawhmi a um ti lo.

2. Zu thahnak ah pheikalh le mangkhawng le zu rap an chiah tawn. Laimi nih cu pin ah a thar kan ser chap khawhmi aum rih lo.

3. Phungtluk bia tam tuk an rak ser. Laimi nih phungthluk bia thar kan ser khawhmi a um rih lo.

4. Thingram zuah a thatnak kong an rak i fiang tuk. Cucah tupi, cerh le hmawng paohpaoh cu an rak zuah tawn. Chanthar Laimi thingkung zuah a thatnak le a herhnak hmanh kan thei kho ti ti lo i, kan Lairam te khi phawngphai viar in kan tuah.

5. Miphun dang bochannak thinlung an rak ngei lo. An mah tein khua ram kilven le pawcawm an rak i zuam. Tuchan Laimi cu dahphiah, thlawhdah le tumtak kan thei tuk. Mah thazaang chuah lo in midang le ramdang bawmhnak rumro ah hngat kan i tim. Cu tikah an tlamtlin lo ahcun kan nih zong tlamtling lo kan si colh ve tawn.

6. Laimi pipu hna cu rian an tuan; hmual an ing; eidin chia an ei kho; an i hne kho. Cucaah zel hmanh a saih in an rak saih khawh.  Uar an rak um tuk. Tu chan Laimi he harnak tuah khawhnak lei le hmual innak lei ah van le vawlei in kan i thlau.

7. Ram An Daw. Mar raal, Kawl raal le Mirang raal zong fei, nam, phaw he nunnak pek in an rak kham hna. Laimi pupa hna hi raltuk le ralthat ah minthang an rak si. Lopil det zong an rak duh lo bantuk in, miphun dang nih Lairam det zong an rak siang bak lo. "Ramri" kong ah thih ngamh in an rak nung. Upat awk an um tuk.

8. Dinfelnak. Pipu hna cu dinfelnak in an rak khat. Firtlei an hmang lo. Lainawn, tlaihhrem, mithah lainawn, lihchim an hmang lo. Kawl nih "chawngkhu" timi phun in an rak um lo.

9. Chungkhar cawmnak: Pipu hna cu mah kutke te aa bochanmi an rak si. Midang bochannak an rak ngei lo. Tuhmawng an thiam i nupi fate cawmnak ah thlanti put in rian an rak tuan. Hreitlung fatete in thingkung lianlian an rak hau hna.

10. Zumhtlak an si. Laimi pupa hna cu "Vakok nunzia" asimi "zumhtlak" nunzia a ngeimi an si. Chungkhar, khua, pengtlang, miphun le ram caah zumhtlak mi an rak si. Vawleicung miphun ah, Laimi pupa tluk in zumhtlakmi miphun an har ngaingai lai.

Pipu hna hi, dinfelnak, ralthatnak, lungnemnak le khuaram caah pumpek nun an rak ngeih caah, Laimi caah ram a kan ngeihter khawhnak asi. Nihin ni vawleicung kan zoh tikah, miphun pakhat asinain miphun ah chiahlomi le ram ngei lo an rak tam tuk. Cu chungah ram a kan ngeihtertu le miphun ah a kan sertu cu kan pipu hna an si.

Cu ramte cu kan pipu hna nih an rak tlak. Cu ramte cu kan pipu hna nih a kan rohmi ram asi. Kan pipu hna nih hi ramte hi rak i tlaih hna hlah sehlaw, rak veng hna hlah sehlaw, rak hngak hna hlah sehlaw, tu chun Laimi hi kan um ti lai lo. Zei miphun dek kan va chuah hnga? Cu thil vialte ruah ah, pipu hna cungah lunglawmhnak mitthli a luang ko.

Tu chun nih ah pipu ro vialte lakah rosung bik cu vawlei a kan raoh mi asi. Lairam dah ti lo cu, Laimi nih ram kan ngei ti lo. Lairam vawlei dah ti lo cu Laimi nih vawlei dang kan ngei ti lo. Cu vawlei te cu tangka zeizat hmanh nih a caw khawhlomi kan vawlei a si. Cu vawlei aa rawh le a loh ahcun Laimi cu ram le vawlei dang kan ngei ti lo. Cu tluk a sunglawi mi vawlei a kan petu, a kan raohtu le techin fapar chan tiang rothil a kan petu pipu hna hi, thangthat awk le hmaizah awk an tlak taktak.

Hi vawlei ah minung kan karh chin lengmang. Minung kan i tet chin lengmang. Zalawnnak a hmumi ram zong a karh chin lengmang. Minung kan karh bantuk in khua kauh ahau i, zeizong te kauh chin lengmang a hau. Vawlei ah buaibainak nganbik cu hihi asi. "Minung kan karh nain vawlei a karh ti lo" mi asi. Zeitluk fimthiam zong ah kan vawlei cu amah ning asi cang. A lian kho ding asi ti lo.


Cucaah vawlei hi a man a fak chin lengmang. Man a ngei chin lengmang. Lairam zong hi a man a fak chin lengmang. Asunglawi chin lengmang. Man  a ngei deuh chin lengmang lai. Lehmah pakhat te hmanh miphun dang kut ah tlakter lo ding in kilven ahau. Kawl (Sagaing taing, Margwe taing le Rakhine Ramkulh hna) jn Kawl cozah nih aphunphun in a kan detmi zong kan runven a herh cang. Asi khawh tik ahcun Kawl kut in zalawnnak lak a herh. Ramdang Bangladesh ;e India lei in siseh, kutpi nam hmanh a zornak hnga lo kan kilven a herh.



Cucaah miphun dang hna nih pipu ro asimi kan Lairam vawlei hi a kan chuh sualnak hnga lo Laimi dihlak kan biakam le saduhthah hihi asi a herh:

Lairam cu pupa ro sung asi.
Ramdang van kan hai lo.
Leicung leitang thilchuak um hmanh hlah seh
A chung ummi Laimi cu miphun sunglawi kan si.

Pipu rosung Lairam te cu
Zungzal in kan ram a si lai.
Miphun dang nih kan chut hna hlah seh
Miphun dang kut ah kalter hlah u sih

Semnak Lairam te cu, kan dawt lai i
Kan fimnak le thazaang dihlak in a rian kan tuan lai
Lairam muichiattertu kan si lai lo i
Lairam dawhtertu si kan si zungzal lai

Lairam himbawm te'n umnak hnga
Thlanti put in kan kilven lai
Lairam lohnak hnga lo thisen in kan tlanh lai
Lairam hmunh zungzalnak lai, nunnak in kan ven lai

Pipu dawtnak rosung, nunnak pek in veng tuah
Pipu pekmi rosung tha chinchin in kilkawi tuah
Lairam caah zohkhenhtu tha si i zuam zungzal
Zeicatiaah Lairam dah ti lo cu, ram kan ngei ti lo.









United Chins Stand divided Chins Fall

Ram le miphun ca riantuannak caah hin, abu riantuannak a biapi taktak. Miphun pakhat cu zeitluk in a rum le a thawn hmanh ah, abu in rian an tuan khawh lo ahcun, cu miphun le ram cu a thawng kho hrimhrim lo. USA ah mifimmi hna nih an i tlaih cemmi bia pakhat cu, "United we stand, divided we fall" ti asi. USA hi politics ahcun heh tiah an i thua ko nain, thil biapi taktak a phanh ahcun, lung aa rual zungzalmi miphun an si. Buu riantuan zia an thiam tuk. Cucu USA an pitcalnak a langhtertu bik thil pakhat asi.

Lungrual lo le buu riantuan thiam lo nak kong hi, Israel tuanbia hi zohchunh awk atha ngai. Bible tuanbia zoh tikah, Israel miphun cu Pathian thimmi, thluachuahmi le dirkamhmi miphun an si ko. Asinain Israel miphun cu phun (tribe) hlei hnih ah an i then. An mah le an pa cio min kha an i tlaih i, miphun pakhat te asimi, pa pakhat Jacob chungchuak bak an si dih ko nain, phun hlei 12 ah an i chuah. Cu phun 12 cu, an i rem ti lo; an i ertau; an i zuamcawh. An mah le mah an i tudeng tawn. Adonghnak ah Siangpahrang Solomon a thih tikah, Israel (Chaklei Pennak) le Judah (Thlanglei Pennak) ti in an i then bak.

An i then tik ahcun, an mah le mah an i zuam. an i do i, an ba. Thazaang an ngei ti lo. An derthawm cang. Ramdang hawi hna an i rawih hna i, an mah ule nau dohtu ah ral tu kha hawi ah an i ser tawn hna. An mah pakhat cio cu an thawng ngai ko nain, an thazaang an fonh khawhlo tikah, Israel miphun cu a derthawm taktakmi miphun ah an i chuah i, a donghnak ah Assyria, Egypt le Babylon nih an hloh veve hna. An thazaang an fonh khawh lo tik le abu riantuannak a thatnak an theih khawh lo tikah, cucu an caah zaangdernak le rawhralnak asi.

Laimi zong hi Israel miphun kan lo. Miphun pakhat bak kan rak si ko nain, kan fingtlang a san caah, lamsul pehtlaihnak a rak har i, kan pipu chan in, cikor phun (tribe) tete in kan i then pin ah, phun (clan) in tam tuk kan i then. Cucu pupa hna min chuankhan in mah le mah humhimnak caah kan rak i thenmi asi. Cuti tamtuk kan rak i thenmi hi, Laimi thazaang a kan dertertu bik a si. Khua khat le khua khat, tlang khat le tlang khat, peng khat le peng khat an rak i huaral an rak i do. Cuti lungthin in i huatralnak ruangah abu in rian an rak tuan kho lo. Cu tikah buu in riantuan a thiammi Mirang an kai tik ahcun doh khawhnak ding caah, thazaang zeihmanh a um ti lo. Mirang uknak a dih hnu zongah, Kawl kut ah a phunphun in, hlennak le harnak kan tuar i, atu tiang kan tuar rih ko.

Laimi cu au in kan tuan lai kan ti paoh ah kan i thenthek lengmang. Cucu kan miphun caaah apawi taktakmi, a kan dawntu, lamkhamtu (road block) nganbik asi. Kan mah, keimah timi thinlung ruangah abu in rian tuan khawh lonak hi, Chin timi miphun caah a dam kho ti lo mi cancer zawtnak pakhat bantuk asi cang.

Kan lianh tuk le then caan a phak ahcun, then cu a phung asi. Kokek (natural) asi ko. Asinain then a za maw, za lo maw timi tuaktan lo in, khua, peng, tlang, holh ruang te ertu thil an si tawn. Kan i chuahpimi ziaza le pengtlang tanh tuknak lungthin tu nih kehkuainak a chuahpi tawn. Cucu a pawi kan timi asi. Kuai zaat i kuai cu, kokek (natural) asi ko. Kuai zaat hlan kuai kha, a pawimi cu asi.

Tahchunhnak kan zoh hmanh lai. Kan pa le hna nih har taktak in an dirhmi ZBC cu 1995 kum ah fawi ngai in, phut tiah kan khuai. ZBC kan kuaimi hi, Laimi caah sunghbaunak ngan bik pakhat kan tonmi asi tiah ka ruat theu tawn. Kan tuanbia remh awk a tha ti lo. ZBC a kuaimi cu Laimi kan tuanbia kuai hram aa thawk asi ko. MBC tangah "convention" tam tuk a um ko i cu MBC tangah buu tampi kha, MBC hruainak tangah rian an tuanti kho ko. Laimi bu lian bik ZBC a kuai tikah, ZBC tangah convention kan ser thiam ti lo. A khuai bak in ek lak in kan khuai. Atuanbia a dong bak ti tluk asi. Hlanlio Israel ram a kuai bantuk in dawng lak in a kuai ko.

Laimi hi a buu riantuan kan thiam lo caah Chin Pine College cu Khaikam hmuncheng le ramtang bak ah chiah asi. Ruamau lakah college kan umter. Adonghnak ah Kawl cozah nih zaang dam tein Kalaymyo College ah an chiah i. Chin Pine College in Kalay College ah aa cang. Chin Pine in Sagaing Taing ah a lut diam. Kan sungh ning a fak taktak. Kan sunghmi hna cu Chin State vawlei kan sung; college kan sung; cozah rian kan sung; siangngakchia milu tam tuk kan sung; siangngakchia umkalnak caah tangka kan sung; thanchonak kan sung; fimthiamnak kan sung; innlo kan sung. Cu vialte sunghnak nakin a fak deuhmi sunghnak cu, "hmailei (futre)" kan sunghmi asi.

MIT ka kaika te ah, RCBC (YCBC) timi cu Krihfabu lian ngaingai a rak si. Chin miphun kan karh i, YCBC cu duhsah tein kan khuai kan khuai i, a donghnak ah hmete ah aa chuah dih. Thatnak le chiatnak an um veve. TABC zong kan khuai kan khuai i, fatete in an um viar than. Lairam ah Krihfabu lianlian cu Krihfabu kip nih kan khuai kan khuai i, a donghnak ah bu fatete ah kan chuah dih. Thazaang ngei lo viar in kan um. Tiddim Peng hna cu ka dang nakin an zual khun. Thazaang an ngei kho ti lo.

USA zongah Krihfabu lianh kan van i timh paoh ah, kan i thek than lengmang. Bu riantuan kan celh lo. Bu riantuan kan thiam lo bia si lo in, kan duh lo bia le kan sining nih a celh lo bia tu asi deuh. Bu lianh deuh kan van i timh paoh ah, kan i thek than i, thazaang ngei lo viar in kan um than. Laimi barawh zatte asimi kha fa chinchin ah kan i chuah. Thazaang der cia kan si pin ah, kan mah le mah kan i donak ah, kan ba ngaingai tawn i, thanconak rian dang kan tuan kho ti lo. USA Krihfabu tam deuh cu, "Tonghdek Krihfabu" kan si. Van dehdai deuh sual ahcun a kuai chawm dingmi, tlak bantuk Krihfabu kan tam tuk. Ruah, nilin, thlitu le linsa a ing kho lomi Krihfabu kan tam tuk. Kuaiman kan duh ahcun, kan hmur ah a ummi Jesuh cu, a chuahnak hmanh aa thei ti lo. Zeicatiah thinlung ah a rak keuh khawh taktak lo caah asi.

CBCUSA zong hi Krihfabu 96 kan si cang. Hi tluk in a tha mi le a thawngmi bu zong hi buu riantuannak tha kan pek lo, a thatnak kan theihthiam lo le buu riantuannak kan duh lo ahcun fawi tein khuai khawh asi ko. CBCUSA zong a thawn chin lengmang nak ding caah cun, Laimi nih buu riantuannak tha kan pek thiam le cu riantuannak ah a tha lei in thil a hmu thiammi tampi um a herh.

Kawlram lei zoh than rih u sih. Laimi nih Kawlram "zumlo kan timi hna" sinah, mission phunkip kan tuah. Kan hmurka in cun Jesuh kan i put i, kan thinlung tu ahcun thil dang kan pawi sual tawn. Cucaah mission field zongah Krihfami hna hi abu in rian kan tuan kho lo.Bu khat le khat kan i kalh. Hman kan i cuh. Dinfel kan i cuh. Bu khat le khat kan i do i, kan ba ngaingai tawn. Satan ral doh khawh asi ti lo. Kan mission field ummi "zumtu thar a no tete" kha ar bang in kan vaihter hna. Khawilei deuh hme ka kal lai timi hngal lo in kan tuah hna. Mission riantuantu zong kan ba, tuan hnawnhmi mipi zong an ba. A donghnak ah Buddhist ral kan doh kho ti lo i, fawi tein kan sung tawn. Cucaah pura kha biakinn nakin an tha deuh i, phungki inn kha pastor innnak in an tha deuh tawn. Krihfa nak in Buddhist kha an karh deuh tawn. Mission field zong ah Laimi Krihfa bu riantuan zia kan thiam lo. Cucu Krihfa kan derthawmnak cem pakhat asi.

Lai miphun thangcho u sih ti kan duh taktak ahcun, khua, tlang, peng tlaihchantuknak le tanhtuknak hi, hlawt in Lai miphunpi thatnak tu hi, hmaisuang deuh ah kan chiah a hau. Kawlram ah rammui kan timi hna hi ceu seh ti kan duh ahcun, Krihfabu kha pakhatnak ah chia lo in Krih kha pakhatnak a chiami kan si a hau. USA ah Laimi Krihfabu cak u sih ti kan duh ahcun, Lairam i kan kaltakmi kan khua, kan tlang, kan peng, kan holh, kan Krihfabu kha pakhatnak ah chia lo in, USA kan Krihfabu kha pakhatnak kan chiah a hau.

Pakhatnak kha, pahnihnak i a um, pahhnihnak kha pakhatnak i a um ahcun, thil hi a dirhmun a dik kho lo. Cu a diklomi thil cu a caan a phak tik i theipar a chuah tik ahcun, huatralnak, kuaimannak le tluknak asi zungzal. USA ah Chin timi miphun nih buu lian bik kan ngeihmi hna CBCUSA hna hi, a thawn peng khawhnak ding caahcun buu riantuannak ah kan huam, tha ka pek le kan thiam a herh. CYO te hna zong fek tein a dirpeng khawhnak ding caahcun, kan miphun nih buu riantuannak tha kan pek a herh. Pumpak pakhat cio hi, hruaitu si lo in chungtel tha si a herh.

Buu riantuannak hi zeitluk dah a biapit le a that timi cu July 24-30 karlak i ahrangmi Cyclone Komen nih Laitlang hmunkip le Hakha khualipi ah rawhralnak fapi a chuahter tikah, CBCUSA chungtel biatak tein kan dirti hna i, lungthin, thazaang le tangka in tampi thazaang kan chuah khawh. Buu riantuannak cu hmual a ngei i, thazaang a thawng timi hi atanglei tangka thazaang zoh in theih khawh a si. Hihi Rev. Dr. C. Duh Kam nih email in CBCUSA chungtel sinah report a pekmi pakhat asi. A dang buu riantuannak theipar tampi a um rih.

CHIN RELIEF AND REBUILDING COMMITTEE [CRRC]
Chin Baptist Churches USA [CBCUSA]
7105 Chimney Rock Ct, Indianapolis, IN 46217

September 16, 2015

Chinram le Sagaing Division le Magwe Division Chung Chinmi Bawmhnak (Dollars In)

1.  Hakha                                               30,000.00
2.  Hakha Peng                                      15,000.00                
3.  Hakha Camp                                     10,000.00
4.  Hakha facang tun 100                         5,000.00

5. Falam Peng                                         5,000.00
      6.  Tedim Peng                                       5,000.00        
7. Thantlang Peng                                 10,000.00

8.  Kalay Valley                                    15,000.00
9.  Tuikhing Village                               5,000.00
10.Kyain Village                                    5,000.00                 Kalay – Kabaw Valley
11. Chin Baptist Association [CBA]      5,000.00
12. Lairawn Baptist Association            5,000.00

13. Paletwa Peng                                  15,000.00
14. Mindat Peng                                     5,000.00
15. Kanpalet Peng                                  5,000.00                 ICBM fields
16. Gangaw Peng                                   5,000.00

16. Matupi Peng                                     5,000.00

17. Rezua Peng                                      5,000.00           

18. Dr. Paul Strait Ministry                   4,000.00
19. Chinram tlawngmi 3 caah              15,000.00

Voikhatnak Bawmhmi Dihlak:     $169,000.00

Buu riantuannak hi USA ummi Laimi nih thape hlah u sihlaw, i thenrawi nelnul in um u sih law, hi vialte thazaang le tangka hi a chuak hnga lo. Lungthin khahnak zong achuak hnga lo. Akan hruaitu han zong Laitlang tiang kan thlah kho hna hnga lo. Hi thil nih a langhter ko mi cu, Buu riatnuannak le lungrual a thatnak kha a langhter. 

 Cucaah cikor phun (tribes) tamtuk aummi, holh tam tuk aa thenmi, buu tam tuk aa thenmi, Lai miphun hi abu in zeitindah rian kan tuanti khawh lai? Zeitin dah kan i funtom khawh lai i thazaang kan ngeih deuh lai? Kan miphun a kan temtawntu hi zeidah asi i, kan thanchonak lam a kan khamtu lamkhamtu (road block) hi zeidah asi i, cu lamkhamtu cu zeitindah kan pah khawh lai timi hi, kan miphun ning pin zoh le tuak ahau.

Innpi pakhat fekte le thawng ngai in a dir khawhnak ding caah, a chung ummi inntung dihlak nih an tuanvo cio an tuan i, lungrual tein an dir a herh bantuk in, a thawngmi le a thangchomi miphun kan sinak hnga ding caah, Laimi zong kan tuanvo cio tuan bu in lungrual tein kan miphun le ram adirkamhtu si a herh ko.

Cucaah, American minung hna nih an ti bantuk in, kan nih Chin timi miphun zong nih hitin kan chim ve ahau. "United Chins stand, divided Chins fall."












Tuesday, September 15, 2015

Tawlre le Tawlreba

Tawlre Thlaikung



Kawl phungthluk ah "Thi-tu phawsa, Mathi-tu kyaw-tua" ti asi. Asullam cu "Atheimi nih hlai hna sehlaw ei hna seh, a theilomi nih nih lantak hna seh" ti asi. Hi phungthluk hi phungthluk tha taktak asi. Zeibantuk thil hmanh, sui le lungvar an si zongah, sui le lungvar an si hngalh lo ahcun lanhtak ding men an si ko. A hngallomi caah cun sullam an ngei lo i, man an ngei lo.

Tawlreba zong hi Laimi nih a thatnak hi chan tam tuk kan rak thei lo i, Tawlreba kongah Kawl phungthluk hi a dik ngaingai. A theimi nih cun chan tam tuk an rak ei ko nain, a theilomi kan nih Laimi nih cun kan rak lanhtak peng ko. "Ngeih lo nakin hngalh lo a fak deuh" timi ah Laimi cu kan chuak than. A pawi taktak. Chan tam tuk kan tlai hnu ah, atu ceu theih le cin kan i thawk asi.

Tawlre Min Phunphun

Mah le ram sining hawih cio in min aphunphun in auh asi. Mirang nih, "Elephant Foot Yam" tiah an ti. Thingramlei min (botanical name) ahcun, "Amorphophallus paeoniifolius" ti asi. A tawinakin a kong hitin an tial.

Thingramlei Min:    Amorphophallus paeoniifolius (Sceintific name).
Mirang Min:    Elephant Yam, Elephant Foot Yam, Whitespot giant arum, Stink lily, Telinga potato
India Min:                 Suram, Jimmikand
Thailand:                  Buk
Indoneasia:               Suweg, Walur, Eles
Kawl Min:                Wah-uh
Lai Min:                    Tawlre; Tawlreba.

Thingram Dirhmun:    A lo tlau dingmi thlaikung (plant) ah an chia lem lo.
Akeuhnak:                  Thingkung tampi a umnak ah an keu duh. Hmunchia zongah an keu kho.
An hmannak:              Eidin phunphun, a carmi saram rawl le sii
Theihmi Ei-sual awk: Tawlrelba ah "calcium oxalate" timi dat tam tuk a um caah, ei tikah kaa, dang le chungril tiang fak piin a thahter khawh. A hiar ngaingai.


Sipuazi ca an cinmi Tawlre kung pawl
             

Cinnak le Keuhnak Ram

Tawlre hi thingkung tamnak le hmunhma chia ngai ah a keu i, rili in meter 800 cung a sannak lawng ah an keu.

Tambik a keuhnak ram hna cu, Australia chaklei, Bangladesh, Borneo, Burma,Fiji, India, Indonesia, Japan, Laos, Malaysia, New Guinea, Philippines, Samoa, Sri Lanka, Sulawesi, Taiwan, Thailand, Tuluk le Asia nichuahthlanglei ram hna ah an cin hna. Kawlram le Lairam ahcun an rak cing bal lo. Naite lawng in cinmi an si. Madagascar le Seychelles ahcun an cin chawmmi asi tiah an ruah.

Tawlre hi India le Sri Lanka ram ah an cinnak cu chan tampi asi cang. Eidin biapimi facang, fangvawi le zeidang eidin awk um lo caan ah, mangtam rawl khan an rak hman tawn. Asia ram ah hin kum tampi chung an rak cin chung cang i, minung nih fawi tein kalpi khawh le cin khawhmi asi caah, zeitindah akarh ning asi timi hi tha tein theih khawh asi lo. India ah hin an rak cin hmasatnak hmun cu a si men lai tiah thingram lei thiammi hna nih an ti.

Sii Ca Hmannak

Hindu biaknak sii cauk Ayurvedic ah, Tawlreba hi zeitindah sii ah hmanning asi timi an tial. Aba hi fah daihnak, phin zornak, chung nemnak, thli-teinak sii (anti-flatulence), hurnak-sii (aphrodisiac), titsa no deuhnak sii ah an hman. Minung caah ngandamnak sii (tonic) tampi aa tel tiah an ti.

Minung chungril ummi khuprungrul le tawhaiherh tibantuk thahnak, khuh damnak sii, thli chuahternak sii, chungfer damnak, thi-tlawm zawtnak, tawlchuak le thabat tuk te pawl damlonak caah, thlawpnak ah an hman.

Abuaktlak In Zohning

Tawlre hi kum chiar tein amah tein a keu than lengmangmi asi. A ram le khua caan hawih in an thi nain bir caan ah an bir than. Cuticun a chung ba kha an cawm. A cheu cu an lian ngaingai i, minung nakin an sang deuh kho.

A ba hi a lianmi cu Kg 15 tiang an rit kho. CM 50X30 tluk an lian kho. Akung a thami cu meter 2 tiang a sang kho. Kung lianmi cu apum ning in tah tikah CM 20 tiang a ngan kho. Ahnah hi an teng a CM 30x12 tluk a lian kho.

A par tik ah aa dawh ngaingai. Apar hi CM 70 a sau kho. Apar a tuamtu (spathe) timi pangpar bantuk hna hi cm 45x60 tluk a kau kho.

Thei a tlai tikah a thei hi CM 2x1 tluk asimi thei a tlai tawn. A thei hi CM 8 tluk a lian i, CM 50 tluk a sau kho.

A thei a tlai tikah, a thei a phurtu ngiang (peduncle) hi 20-100 cm a sau kho. Athei mu hi cm 2x1 a lian kho i hmin tikah a sen. Athei aa bunhnak hi cm 50 chung asau kho i cm 8 a lian kho. A thei tlainak hmun hi CM 50-100 kar a sau kho. A thei a sau ngaingai.

Tawlrelba hi ei khawhmi a um i, ei khawhlomi aum ve. Phun tam ngai a um. An phun aa dan bantuk in an hman ning zong aa dang ve. India ahcun an car i, mehhang a phunphun ah an ser. Tawlreba phun khat cu, Japan ram ahcun Misho Soup timi ah an hman. Khohsuai le muthai zong an sernak. Laimi pakhatnih a ka chimhnak ahcun Tawlreba hi "salem" (atha-tuh) sernak caah an hman ati. India le acheu ram ahcun sii ca zong ah an hman. Ram cheukhat ahcun tawlre kung hi an lian kho taktak. Minung nak sangsang tampi an um i, a ba zong an lian ngaingai.

Image result for tall elephant yam plant
A lian ngaingaimi Thailand ram i Tawlre kung 


         

Lairam Ah Tawlre Cinnak

Cu hlan ah Lairam ah Tawlre cin le ei a rak um bal lo. Atih in tihmi a rak si. "Lei-tornak" tiah an rak ti i, a tongh hmanh kan rak ngamh lo. Nai cikua tein CRDP hna an van cawlcangh hnu ceu in Tawlreba a thatnak le sunlawinak kong kan theih ceu a si. Kawl zong nih an rak thei ve lo. India tu ahcun an ei ngai i, pam lio caan i i runvelnak tirawl ah an rak hmanmi asi. Atu ahcun Thantlang CRDP dun zongah zohchunh ding le a ci caah tam ngai an cin cang.

Tawlre hi phun 90 tluk a um an ti, Lairam i ramtang keumi tawlreba hi a tha ve ko nain tlawmte a man aa deng deuh ti asi, Cucaah aman a fak deuhmi phun cin a hau.

Tawlreba hi a man a tha tuk cang. Cin tikah zuarnak ding market a kau tuk fawn. Cucaah "Tawlreba hi Lairam kan lunghring" asi. Kachin ram caah lunghring man a ngeih bantuk in Tawlreba zong Lairam caah man a ngei ve cang. Lung aa lawm tuk.

Laimi zong ramdang kan hung chuak; lamsul a tha i ka dangdang he kan van i pehtlaih hnu ceu in Tawlreba a thatnak kong le man a ngeihnak kong hi theih kan i thawk ceu asi. Lairam ah cun a tuanbia a no i, a thar tuk rih caah, an cinmi hnihkhat hmanh an phu kho rih hna lo i, a theipar an chuah tuk rih lo.

Cinthlaknak lei thiammi nih an zoh tikah, Lairam khuacaan, fingtlang le leilung he tawlre hi aa tlak ngaingai ti a si. Fangvoi, facang le zeidang cinthlaknak he epchun tikah, tawlre cin hi a let tam tuk in a miak i, rumnak tling ding a si ko tiah an ti.

Lairam lunghring asi te dingmi Tawlreba


Nai ciakua in Laitlang in a rami hruaitu vialte bia ka hal tik hna ah, Tawlreba kong hi thanuam ngai in a kan chimh lengmang. Lairam vawlei le khuacaan he aa tlak; a ba an lian duh ngaingai; a man  athat caah Lai miphun tungmertu thil pakhat asi te lai tiah an ti cio. Tawlreba kong ruah ah, lunglawmhnak tampi ka um. Zeicatiah a vawlei, khuacaan le kan leilung hrimhrim hi Tawlre phunphai a that tuknak hmun asi caah, lam biatak te a that tik ahcun Lairam a kan tungmer khotu asi te ko lai timi hi, ruahchannak aum ngaingai.

Zeicatiah vawlei ah minung kan karh chin lengmang i, eidin cu a hnawng kho ding asi lo. Tam deuhdeuh tu a herh chin lengmang ding asi. Tawlreba hna Lairam i a rak um ve mi cu Pathian nih a kan serpiakmi asi ti lo awk a tha lo. Lairam cu Kachin le Shan ram bantuk in tha hmanh hlah sehlaw, atu bantuk in man a ngeimi tawlreba hna a chuah ve tik ahcun, ram tha le ram rum taktak asi ve ko timi kha a lang.

Hmailei ahcun hi Tawlreba in Lairam ah "millionare le billionare" timi mirum milian an chuak te hrimhrim lai timi ruahchannak aum. Tawlreba hi Lairam a tungmertu le thancho tertu thilchuak pakaht asi lai tiah CRDP riantuantu upa tampi nih an kan chimh. Rev. Bawi Lian Thawng le Rev. Neely Lai Uk nih Tawlreba in tangka tampi hmuh khawhnak lam a kan chimh tikah tha a nuam ngaingai. Laimi zong nih hihi biatak tein cin ding ah a tlakmi thlaikung (plant) asi ding asi.

Thantlang khua zongah Rev. Van Duh Tling nih khur 4,000 tluk a cin i, a dang dawng khat nih khur 7,000 tluk an cin ti zong kan theih i, lunglawmh awk ngaingai asi. Hmailei ah atheipar a chuah khawh tik ahcun, rumnak thlaikung asi te ko lai.

CRDP dum ah Tawlre an cin lio

CRDP dum chuak Tawlreba

CRDP dum i Tawlre an cinmi



Tawlreba le Hmailei Laimi Kan Rian

Laimi hi, hi pin ah kan tuanvo tampi aum. Tlanglo tuah in pawcawm hi a har chin lengmang cang lai. Ahmunmi lo sersiam kan herh. Cu ahmunmi lo ser tik ah, Tawlre hi Lairam sipuazi tungmertu khotu thlaikung asi caah, tam taktak in cin ah a tha ding a si.

Cu hlan vialte hmanh chan tam tuk chung kan rak theih lomi cu zeitiawk a tha ti lo. Kan theih cang caah, lungfim deuh in um le biatak thlak in Tawlre hi cin cio ding asi. Culoahcun miphun dang nih an kan teithan sual lai. Market kan ngeih lo ahcun kan cin zong ah a thathnemnak a tlawm deuh hnga. Cucaah miphun dang nak in market kau deuh ngeih khawhnak ding caah, khulrang in kan cin zawkzawk a herh.

Laimi mifimthiam hna le mirum mi nih, rumnak tling taktak in zeitindah kan cin khawh lai tiah lam kawl a herh. A cin lawng silo in ramchung le ramleng ah zuarnak hmun (market) tha zong kawl a herh.

Tawlre kung a than a rannak ding, a ngan a dam i a ba a lianhnak ding caah lam tuaktan peng a herh. Ramdang chuakmi nakin a tha deuhmi zeitin dah tam deuh kan chuah khawh lai timi ruah a herh. Tlawmte lawng cinglo in, dawng khat nih acre 100, 200, in 1000 tiang cin i, tam taktak in chuah khawh a herh. Pawcawmnak ca lawng ah cinglo in rumnak caah cin ding asi. Tampi in cin in deng tein zuar khawh le ka dang ramnak in tam deuh a chuah khomi ramkulh kan sinak ding a herh. Sipuazi timi cu tlawmte cin i man fak ngai in zuar silo in, tam taktak cin i deng tein zuar hi asi.

-------------------------------------------

Zohchuhhmi Ca 

1. "Elephant Foot Yam"
 http://www.kew.org/science-conservation/plants-fungi/amorphophallus-paeoniifolius-elephant-yam

2. www.google.com in hmanthlak cheukhat cu lakmi an si.



Thursday, September 10, 2015

Hakha Rescue Committee Riantuannak Thawngpang

Rungtlang Acimmi
Hakha Rescue Committee Riantuannak Thawngpang 
3 September 2015


Biahmaithi

Hakha Rescue Committee kong he pethlai in HRC Authawng in thawng kan
thanh lengmang ko nain zapi nih thawngpang fiang theih lo in bia
vaivuan bawmhnak tangka tamtuk phan nain an hmang lo, facang bawmh an
herh lo tbk., hna a hung chuah tikah HRC riantuannak cu zapi nih fiang
deuh in theih khawhnak dingah a tanglei bantuk in thawngpang fiang ka
hun tial.

Tangka Hmuhnak le Hmannak

2 September 2015 tiang HRC min in bawmhnak kan hmuhmi cu MMK.
533,089,900/- a si cang i hmanmi tangka hi MMK. 168,004,078/- a si
cang. 

Cu chungah Norway Chin Christian Federation nih Hakha inn rawkmi
chungkhar 734 cu singkhat cio a bawmh hna i, HRC hmuhmi tangka in
Khuabe, Beute le inn hlang camp ummi chungkhar 400 cu sing khat cio an
bawmh hna lai. Khuathar Ralhmung Cerhtual ah sakmi thlam (deu) cu tu
zarh chungah lim dingin khuakhan a si i HRC nih sing 73 hrawng cu pek
a si cang. Hi hnu sing 300 hman ahcun kan lim canglai tiah HRC main
committee chungtel le Carson Camp chairman a simi Pu Ram Lian nih a
chim. 

Facang phurhnak, camp ummi eiding tirawl, thut umnak,
siangakchia sianginn kainak le ngandamnak zohkhenhnak tbk., caah
hmanmi sing 200 renglo an si. Kalay university siangakchia harnak
tongmi minung 20 caah MMK. 1,000,000 zong HRC nih tangka hmuhmi in
bawmhnak kan pek hna.

Khuate lei lam rawkmi cycle kal khawhnak ding lam remhnak zong bawmh ding le inn rawkmi chungkhar zong bawmh dingin khuakhan a si caah bawmhnak tangka hi a rauh hlan ah hman dih a si
lai. Tangka hmuhmi paoh cu CB Bank ah kan chiah i, a herh ningin kan
chuah than. Kut cung tangka chiah cu a him lo caah Bank ah kan
chiahnak a si. Hakha remhnak le khuate lei harnak tongmi bawmhnak caah
tangka tampi a dih ding a si caah ram kip um nu le pa nih zoh sawsawh
loin zanghlei nan cawi cio naklai kan in sawm hna.


Facang le Thilri Bawmhnak

Harnak tongmi hna caah facang bawmhnak HRC sinah a phanmi facang tun
2889 a si i, khuate lei ah bawmhmi tun 816; Hakha camp le sang kip ah
bawmhmi tun 1228; zapi fonh tun 2044 hi phawt an si i, a tangmi tun
845 cu tuzarh chungah phawt dingin tawlrel a si. Mehhang, pe, ngapih,
chiti, changreu, chapiat tbk., bawmhnak hmuhmi hna cu camp 7 le khuate
34 ah kan phawt hna. 

Ihphah puan, angki, hni, si ai tbk., bawmhnak kan
hmuhmi paoh cu camp ummi hna sinah pek dih an si. A rauh hlanah camp
ummi hna cu thlam (deu) sakmi inn ah an i thial cang lai caah rawl
chumhnak tih thing, um kheng, zun inn le hman ding ti, ihphah puan hna
hi bawmh dingah a herh rih lai.

HRC Riantuan Ningcang

 Hakha Rescue Committee riantuannak cu main committee a um i, cu
chungah sub-committee 13 in ser a si. Cu hna cu Information, Health
recovery, Transportation, Food Supply, Fund raising, Resettlement,
Relief, Awareness, Placement, Security, Trauma healing, Education le
Research committee tiin riantuan a si. Sub-committee 13 nih an
riantuannak cu a tanglei bantuk in a si.

1.      HRC Main Committee Riantuannak

HRC main committee cu meeting voi 5 tuah a si cang. Harnak tongmi
bawmhnak rian cu ningcangte in a kal khawhnak dingah tawlreltu a si.
Sub-committee nih riantuannak a tlamtlin khawhnak dingah rian a tuan
i, direct in tawlrel a herhmi paoh cu main committee nih a tawlrel i,
Zung riantuannak tlamtlinnak dingah fulltime  minung 5 :- operation
manager, Accountant, Logistic Officer, Data Administrator le Clerk ti
in rianpek dingah timh lamh an si. 

Part-time in chairmans, secretaries, treasurers, officers le sub-committee leaders vialte, cun
sub-committee chungtel riantuanmi minung 202 renglo nih miphun caah
pumpek in riantuanmi an si.

HRC cu ram chung ram leng nih zumhmi bu a si bantuk in UN agency,
INGOs le NGOs hna zong nih zumhmi a si. USAID ah riantuantu U Aung
Naing nih “Chin miphun cu pakhat le pakhat theihthiamnak nan ngei,
pehtlaihnak nan ngeih caah hi riantuannak cu zumhnak a ngan ngai ngai,
harnak tongmi hna nih tampi hlawknak an hmuh lai” tiah a chim.

2.      Information Committee Riantuannak

HRC riantuannak mizapi nih an theih khawhnak dingah The Chinland Post
nih zanghlei cawi in HRC Authawng cu zarh khat voi 3 in thawngthanhnak
tuah a si i, cu thawng cu Hakha Rescue Committee facebook ah tar a si
caah zapi nih rel khawh a si.  Local TV channel kan ngeihmi:- CCN,
Ronel Vision, TT Vision, CCN, CACC le TCP channel nih zapi theih
dingin thawng thanhnak an tuah.

Cun harnak kan tonmi kong miphun dang nih fiang deuh in an theih khawhnak dingah rungtlang mitthli ti in
video documentry cu Khonumthung Media bawmhnak in a chuak cang.
Hakha peng khuate lam le hlei a rawk dih caah khuate lei thawngpang
fiangin theih a har ngai nain khuate an si ning data kan lak cuahmah
lio a si. Atu tiang Hakha le Hakha peng data kan lak khawhmi cu a
tanglei Annex I kan langh ter.

3.      Health Recovery Committee Riantuannak

Health Recovery Committee leader cu Pu Cung Hu a si. Ngandamnak kong
he pehtlai in Hakha harnak tongmi camp 7 pinah Hakha peng Chuncung le
Hniarlawn tbk., ah ngandamnak kong he pehtlai in cawnpiaknak le an
herhmi sii tbk., bawmhnak an pek hna. Ngandamnak he pehtlai in camp 7
ah an herhmi cu HRC min in bawmhnak le cawnpiaknak an ngei. A hlei
khun in HBDO nih camp 7 ah a ummi dam lo ruangah sizung kalnak le
zohkhenhnak cu tuanvo lak dingin HRC nih retheih fial an si.

4.      Transportation Committee Riantuannak

Transportation leader cu Pu Chan Hrem a si. Kalay in siseh, Mizoram
lei in siseh bawmhnak thilri tlamtlingte in Hakha a phak khawhnak ding
le thilri chiahnak hmunhma zong a tawlrelmi an si. Bawmhnak thilri
Hakha a phak tiang lawng si loin kudawng ah tlamtlingte in a phak
tiang tawlreltu an si caah an tha ba ngai ngai. 

Mizoram nih bawmhmi facang tun 1000 hrawng cu Tio ah caan sau nawn a tang. A ruangcu
Haimual zip lawngin thil phurh khawh a si caah Kalay-Hakha facang
phurhman tun khat ah 13000 tiang a kai tikah Tio facang phurh an duh
ti lo. A rannak in HRC nih cozah sinah thil phurhman thumh dingin
chimh a si tikah cozah nih Kalay-Hakha facang phurhman tun khat ah
8000 cung in a phurmi paoh cu tlaih dingin order a chuah hnu cun a
hung i ning deuh. Mizoram bawmhnak facang zong an phurh cuahmah lio a si.

5.      Food Supply Committee Riantuannak

Rawl lei bawmhnak tawlreltu cu Pu Sui Thio a si. Camp ah siseh, sang
kip ah siseh, khuate lei ah siseh facang bawmhnak a phanmi tun 1228
phawt a si cang. Tun 850 hi tu zarh chungah phawt an si lai. Hakha nih
nikhat ah facang 180 kan ei i, Hakha peng nih ni khat ah facang tun
220 kan ei caah kan ngeihmi facang hi ni hnih ei lawng asi caah
hnangam kan si lo.  Khampat nih facang tun khat ah 30000 in tun 230 cu
a zin in kan in bawmh hna lai an timi cu HRC main committee nih zuar
dingin bia chah a si. 

Cucu Hakha ah harnak tonglomi bawmhnak hmu lomi hna nih facang man fawi deuh in an ei khawhnak dingah HRC nih kan zuar lai tiah khuakhanmi a si. Facang cu kan caw rih lo i, zuar ding zong a
um rih lo. Lam a that lo ruangah atu lio Hakha le Thantlang peng caah lungre theih bikmi cu facang a si ko.  Meh hang caah satil hlutmi, pe, ngapih, chiti, changreu, chapiat tbk., bawmhnak hmuhmi hna cu camp 7
le khuate 34 ah phawt a si. Thantlang peng khuate lei harnak a tongmi cu Mizoram bawmhnak facang tio in a tlung dingmi tun 200 cu Thantlang Rescue Committee nih tawlrel ding le phawt dingin tuaktan a si.

6.      Fundraising Committee Riantuannak

Fundraising lei hruaitu cu Rev. Lal Pek Lian a si. HRC riantuantu hna
nih harnak a tuarmi hna caah mah le si khawhtawk bawmhnak pek ding. 30
August 2015 (zarhpi ni) ah Hakha peng khrihfabu kip nih khua caan nih
a chuahpimi harnak tongmi hna caah thlacamni tuah a si i, thawhlawm
zong HRC ah pek dingin khuakhan a si. Ram chung ram leng kan miphun
hawi hna sinah concert in bawmhnak riantuan ding zong timhlamhnak
ngeih a si. Cun international funding agency le embassy hna sinah
CCERR (Committee of Chin Emergency Relief and Rehabilitation) he
riantuan ti in bawmhnak hal dingin timh lamh a si.

7.      Resettlement Committee Riantuannak

Resettlement riantuannak hruaitu cu Pu Ral Kham a si i, Hakha sipin ah
chairman a tuan liomi a si. Harnak tongmi hna chungin khuahlun sang cu
an dihlak, dawrhlun sang cheu thum cheu khat, ketheibo sang, RC chak,
cawbuk sang cheukhat le sang kipah inn rawkmi hna cu hmun dangah thial
ding an si caah inn hmun thar halnak kongah thaba ngai le lungre thei
ngai in riantuan a si. 

Harnak tonmi hna nih hmun thar tlak dingah an duhmi cu Khuathar lei Falam lam tlangthluan cu President Thein Seing nih pek dingin nawl a chuah ko nain U Hung Ngai nih Khuhsilo-bo cu
palek umnak dingah kan hman lai a ti tikah president pek ciami chuh
than cu tiah nu le pa an lungre thei ngai. Hakha vawlei an chekmi cu
tu thla chungah result a chuak lai. Town plan an ser cuahmah lio a si,
thla hnih hrawng cu kan rau lai tiah sipin bawi Pu Thla Hre nih a
chim. Town plan ser dih hnu ah, lam cawh le inn hmun then dih hnu ah
inn sak a si lai caah a tlawmbik thla 6 cu kan rau lai tiah Vuanci Pu
Van Thawng nih a chim. Hmunhma thial cu mah duh paoh in tuah tuan ding
a si lo caah lungsaute in kan um ding le kan cawlcangh ding a si.

8.      Relief Committee Riantuannak

Relief riantuannak hruaitu cu Rev. Tluang Ceu a si. Harnak tongmi hna
nih an herhmi ihphah puan, angki le hni, um kheng tbk., cu a herh
ningin tawlrelpi an si. A hlei in bawmhnak a phanmi thil puan, um
kheng tbk., hna cu harnak tongmi hna chungkhar sinah pek dih an si.
Thilri in bawmhmi cu bag 15 hrawng a si cang.

9.      Awareness Committee Riantuannak

Awareness riantuannak hruaitu cu Rev. Ca Peng a si. Mincimh ruangah
harnak kan tonmi ruangah thinphang thlalau in a ummi hna nih lungthin
damte in khua an sak khawhnak dingah riantuanmi an si. Camp kip ah
khua caan nih a chuahpimi harhnak hi mizapi nih an tuar cionak le
ralrin a herhmi kong cawnpiaknak ngei kho dingin timhlamhnak ngeih a
si. Cawbuk camp ah cawnpiaknak an thok cang.

10.     Placement Committee Riantuannak

Caan karlak umnak hmunhma khuakhang laireltu hna hruaitu cu Pu Hrang
Vung a si. Camp ah a ummi hna caah umnak thlam (deu) sak, a dih hnu ah
thial kamnak hi zanghlei cawi in rian an tuan. Atu ralhmung cerhtual
ah sakmi thlam (deu) cu tu zarh chungah lim dingin HRC nih a tawlrel
pi thluahmah. Cu lawng si lo camp dang a ummi hna caah thlam (deu)
saknak hmunhma zong an zoh cuahmah lio a si.

11.     Security Committee Riantuannak

Hakha khua le minung humhminnak dingah CYO nih security tuanvo a lak i
hruaitu cu Salai Za Hnin Thang a si. CYO sangkip mino nih mah le sang
humhimnak cu tuanvo a lak bantuk in mifir an tlaih hna, a buaimi
chimhhrinnak an ngei hna caah Hakha khua cu a hung dai ngai. A sinain
Khuahlun sangah lainawnnak a ummi cu kan ngeih a chia, mah bantuk a um
ti lonak dingah sang kip um CYO nih thazang kan chuah deuh a herh tiah
CYO hruaitu nih a chim.

12.     Trauma Healing Committee Riantuannak

Harnak kan tonmi ruangah zawtnak bantukin kan i ngeihmi tihnak chungin
hnangamnak hmunak dingah riantuantu hruaitu cu Rev. Dr. Than Thio a
si. Camp kipah ni chiar, zaan chiar thazang peknak, hnemhnak, Pathian
bia in thazang peknak hna cu din loin rian an tuan.

13.     Education Committee Riantuannak

Harnak tongmi siangakchia thate in sianginn kan kai khawhnak dingah
riantuantu  upa cu Pu Robin a si. Siangakchia nih harnak tong loin ca
an cawn khawhnak dingah sianginn kai thlah donnak motor, cacawnnak ah
an herhmi cauk, ball pen, cafung, nithawng tbk., kha siangakchia nih
an herh ningin bawmhnak riantuanmi an si.

14.     Research Committee Riantuannak
Research riantuannak hruaitu cu Rev. Ni Cung Thang a si. Sept. 2015
thla cheu hlan ah Hakha peng dihlak ah data lak dingin ti timh lamh a
si. Mincimhnak a ruang (People perception) zong research tuah dingin
timhlamh a si.

Bia Donghnak

Ram chung ummi Chin miphun umnak dihlak ah harnak kan tong dih ko hna
nain Pathian dawtnak thawngin a thimi kan tlawm. Kan miphun nih zatlak
puicimhnak kan tonmi cu ramchung ramleng kan miphun dihlak nih nan
ngeihchiatnak le nan kut samhnak nan langhtermi cungah lunglawmhnak
roca kan tial. Bawmhnak tangka nan kan kuatmi kan hmuh ti hmanh
tlamtling in thawng kan in thanh kho hna lo mi cungah ngaihthiam kan
in hal hna. Pumpak in siseh, abu in siseh bawmhnak a kan kuat tu paoh
lunglawmhnak roca pek dingin kan timh cuahmah lio a si. Zanghlei nan
cawinak le thlaza nan camnak cu Pathian nih a thei caah kan
riantuannak zong a tlamtin caah Pathian min thangthant si ko seh. Nan
riantuannak cio cungah Pathian nih thluachuannak in pe ko hna seh. Kan
kan i lawm tuk!

Chinchiah:

Hakha khua aa rawh ruangah rian tuanvo latu HRC Riantuannak kong hi Pu Jacob Thang nih a tialmi ca, mi tampi caah bawmchantu asi theu lai timi ruahchannak he, ka blog ah ka khumh chinnak asi. Apungsan, cafang ahme le ngan, catlang aa laklawhmi tete remhmi dah ti lo cu, ka remh piakmi a um lo. 

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....