Thih Na Tih Maw?

Thih cu kan tih viar. No zong nih an tih. Tar zong nih an tih. Mizaw zong nih an tih; mi dam zong nih an tih. Kan zapi tein kan tih viar. Abik in accident thih le midang nih hrem le temtuar tuk bu thih hi tih a nung khun. Cu chung zong ahcun, misual ISIS pawl mithah hi tih a nung khun.

Thih tih lo fahrin kan um lai lo. Cucu minung phung asi. Cucaah sau kan nung ti lai lo ti kan theih zong ah, tangka tampi dih in kan i thlawp i, zeitluk tarte zong kan i thlawp. Thih kan tih lawng siloin nun a sunlawi tuk caah asi chih.

Asinain ka fanu, Hanna Lian, nih thihnak kongkau ah, lungralthatnak a ka pek ngai.

Voikhat cu ka fale minung (5) bia an i ruah. Bia an i ruah lengmang i, "thihnak kongkau" a hung phan. Pakhat le khat "Nang thih na tih maw?" tiah an i hal. An zapi tein "Thih kan tih" tiah an ti dih. "Thih cu kan lo ko lai; zeihmanh kan thei ti lai lo; vawleitang ah a kan phum lai" ti in a phunphun in an tihnak kong an chim cio.

Hanna Lian nih aa thawk i, "Kei cu thih ka tih lo. Zeicatiah thih thamtham cu minung kan nunnak (life) chungah aa telmi thil pakhat pei asi ko cu. Nunnak (life) timi aum ahcun thihnak cu aa tel chih cang cu te" tiah a nau le cu a ti hna. Anau le cu khua an ruat. An ka lawng an ang ko.

Ka fanu te cu kum (12) lawng asi. Cu nute nih thih ka tih lo; thih cu ngaih zong chiat ding asi lo. Zeicatiah "Thih thamtham cu nunnak timi chungah aa telmi thil pakhat pei asi ko cu" tiah zaangdam ngai in a chimmi bia nih, khua tampi a ka ruahter. "Ziah thih hi ka rak tih tih? Zeidah tih ding aum? Minung cu kan nunlo le thih ding lawng pei asi ko cu? Ka tih zong tih lo zongah zeidah a thahnem?" timi ka ruat i, ka fanu te bia ruang ah  cu ni thawk in, "Thihnak hi ka tih bak ti lo." Zeicatiah ka nun lo ahcun ka thi ko lai; ka thih lo si le ka nung ko lai. Cu pin cu thim ding dang aum ti lo hme cu tiah ka thinlung tein bia ka khiak kho!

Havelock Ellis timi Mirang pa nih, nunnak le thihnak kong ah a chimmi bia cu a dik taktak. "Pain and death are part of life. To reject them is to reject life itself" tiah a rak ti. "Temtuarnak le nunnak hna hi, nunnak chungah a ummi an si. Cu hna hei hlawt cu, nunnak taktak hlawt asi" tiah a ti.

Chim duhmi cu, nunnak timi hi amah lawng aum kho lo. Fahnak le thihnak he an umti. Cucaah cu hna cu zeihmanh hlawt khawh an si lo. Cucaah nun kan duh ahcun, thih zong duh a hau i, fahnak zong duh chih a hau. Pakhat lawng duh a ngah lo. Cucaah nunnak kan duh ahcun thihnak zong kan duh chih hrimhrim a herh.

Angaingai tih ahcun, vawlei nuamhnak pakhatte hmanh theihlo hnu ahcun, nun hi sullam a ngei lo. Cawl khawh ti lo tiang in tar tuk, zawtfah temtuar tuk, lungfah ngaihchiat intuar tuk, tirawlzong eidin khawh lo tiang in nun le lungretheihnak hna intuar tuk ahcun, hi vawlei hi zeihmanh a rak si lo i, minung kan "nunnak" zong hi zeihmanh a rak si lo. Hi vawleicung ah temtuarnak lawngte ingmi hna caahcun, nun hi sifah a rak si. Temtuar a rak si. Sullam a rak ngei kho tawn lo. Cu hna pawl ca le bang ahcun, "Thihnak hi tih ding a rak um lo" lawlaw.

Nang thih na tih maw? Thih na tih asi ahcun nun zong tih chih a hau ve ko hnga lo maw? Zeicatiah nunnak le thihnak cu an um ti caah si.

Electronic Satan

Satan hi a fim tuk. A ralkap pawl Khuachia zong hi an fim tuk ve. Minung fimnak a thang i, kan thil sermi an sang chin lengmang. Kan nunning a sang chin lengmang. Kan riantuanning zong a sang chin lengmang. Kan chan hna hi, thil kan sermi hawih in min an sak hna.

Lung sermi thilri hman lio ah "lung chan" (stone age) an ti. Dar hman lio ah "dar chan" (Bronze age) an ti. Thir hman chan kha "thir chan" (iron age) tiah an rak ti. Jet vanlawng an van ser i mi tampi nih vanlawng in khual tlawn a si tikah, "jet age" tiah min an sak. Cun atom bom an van ser tikah, "atom chan" (atomic age) tiah an ti. Cun bomzuang (rocket) kah fimthiamnak a chuak i, cucu "rocket chan" tiah an ti than. Rocket chan ahcun vawlei cung thil hi aa thlenning a rang tuk cang. Kan chan aa thlenning a rang tuk cang i, cucu rocket chan cu a si.

Cunak cun sang deuh lei ah a van kalmi cu "computer an sermi asi." Cu computer nih kan vawlei hi a zeizong tein thlen dih a timh cang. Cucu "computer chan" an van ti. Cu computer chung i an hmanmi hna cu, "electronic thilri" lawngte an si i, electronic fimthiamnak in vawlei hi a khat. Cucaah atu kan kal cuahmahmi kan chan hi, "electronic chan" tiah ti asi.

Hi electronic chan ahcun, minung riantuanning le thil-tining hi a rang tuk cang. 1600 kuakap ah vawlei kil khat in kil khat i, cakuat duh tik ah kum khat bak a rak rau. Cu ram thiamthiam cu atu chan, ''electronic chan ahcun second 1/2 ah cakuat khawh asi cang." Cu bantuk in minung fimthiamnak hi, a rang i "mimhla le zikzau" tluk in a rang cang.

Hi bantuk chan ah hin, Satan zong hi a phunphun in a muisam aa thleng i, a riantuan ning aa thleng ve. A ralkap pawl-khuachia pawl hna zong hi, hlan ahcun, Runng Tlang, Vuichip Tlang, Ciriang le Thau Tlang tibantuk hna ah khua an rak sa. Lo thlawh chan ah khan cun, lopil kuakap le cerh tibantuk ah khua an rak sa. Nihin cu electronic chan asi cang caah, khuachia zong hi "electronic khuachia" ah an i chuah ve cang. Satan zong "Electronic Satan" ah aa chuah ve.

Cucaah Electronic a umlonak ram Laitlang le Mizoram ah khan tam an um ti lo. Electronic a tamnak Europe, North America, Australia, New Zealand, Japan, Thailand le South America ram rum deuh ah an i thial thluahmah cang. Cuka ram i, electronic thilri chungah an lut i, atu hi rian an tuan cuahmah.

Cucaah computer, cell phone le zeidang thilri ah "sualnak le minung hur duh cuainak" hmanthlak le movie in a khat cang. Hihi a ruang taktak cu Satan kha "Electronic Satan" ah aa chuah cang caah asi. Electronic Satan cu lo thlawhnak, saram zuatnak ram le sifak ram ah riantuantu tlawmte lawng a chiah hna i, electronic fimthiamnak a thanchonak hmun ah Minung fimthiamnak le technology chungah an lut dih cang.

Hi electronic chan ahcun, minung hi kan ran lawng si lo in, electronic thilri hna hi deng tuk in ngeih le tongh khawh an si. Minung nih computer, cell phone, Ipad, DS, camera le zeidang electronic thilri he kan i then kho ti lo. Hi hna hi kan nunnak ah aa tel chihmi chan ah kan phan. Hi hna lo in kan si kho ti lo. Cu "si kho ti lo ding in nunnak" cu Satan nih a chuahtermi asi.

Zeitindah a chuahter? Minung nih fim kan duh. Cu fim duhnak thinlung cu Eve le Adam a tluktertu hna sualnak kha a si. Sualnak hramthawknak cu fim duhnak asi (Gen. 3:4-7). Hawi canh canh kan duh; hawi hmuh hmuh kan duh; hawi theih theih ka duh; hawi nuamh in nuamh kan duh tik ahcun, "electronic thilri lo in asi kho ti lo." Kan fale chuakka tiang nih "electronic thilri" cu an tong cang. A chiahru zong an duh lo. A tha le sang chin lengmang an duh. Cu hakkauhnak cu Satan nih a van chuahter i, kan vawlei hi electronic thilri in a khat cang.

Alengphaw in zoh ahcun hihi an tha tukmi le minung nunnnak ah santlai tukmi an si nain, a chungmuru taktak ahcun, nunnak hrawktu an rak sinak a tam tuk cang. Hi electronic chan ahcun, minung fimnak a sang tuk i, thil aa thlenning a rang tuk cang. Rihma ngei ti lo bantuk in aa thleng.

Minung fimnak a thang; thil sermi aa thleng i cu thil nih chan tiluan zong a thlenter ve. Chan tiluan aa thlen tikah, minung nih tuakning, ruahning le pawm ning aa thleng. Cu thil nih politics ah thlennak a chuahpi. Uknak le hruainak ah thlennak a chuahpi. Upadi ah thlennak a chuahpi. Pathian le bible hmuhning ah thlennak a chuahpi. Cu nih cun vawlei cu, a lettalam ah a kalpi peng i, ningcang lo khuasaknak a tam chin lengmang.

Cucaah nihin ni ram fim hna ah hin, nu le sual zong zei an rel ti lo. Lakfa ngeih zong zei an rel ti lo. Sualnak hmanthlak le video chuah zong zei an rel ti lo. Taklawng tlawn zong zei an rel ti lo. Mi hmuhnak ah chiatha piah zong zei an rel ti lo. Chiatha-khat thitlak zong pawi an ti ti lo. Pathian serning in kallo in, ralkah in kal le nun zong pawi an ti ti lo. Cu bantuk nun cu khuazakip te ah an karh cuahmah. June 26, 2015 zong ah USA nih chiatha-khat thitumhnak zong a van pawm ve cang i, vawleicung khuaza ramkip ah "Electronic Satan" nih aram a kauh thluahmah cang ti awk asi ko cang.

Cucaah Cathiang nih hitin a kan cawnpiak:

"Fimhring tein um u; ralring tein um u; nan ral Khuachia cu seh awk kawl awk ah chiandaih bang in a vak cuahmah ko. Nan zumhnak ah fek tein um u law, amah cu rak doh zungzal u" (1 Pet. 5:8-9).

Chungkuh Hrem Ruangah Mipa Athi Deng

Voikhat cu khual ka tlawng. Ka tluninn pa cu Krihfabu ah rinhcanhmi hruaitu pakhat asi. Bochanmi, upat hmaizahmi le mi nuntha taktak asi. Bia kan i ruah lengmang i, a liamcia caan a nunnak kong a ka chimh.

"Ka no lio ahcun, huat ka rak chuak tuk. Ka khol tuk. Ka rak puarhrang tuk. Hawi he kan rak i vua. Tihmi ka ngei lo. Hawi he zong ka kawm kho lo. Cuticun huatchuak taktak in khua ka rak sa. Ka zia a chia i, ningcanglo in khua ka rak sa."

A chimmi tuanbia cu ka ngaih hna. Ka sin i a nuncan ziaza kong tehte a khanmi le a lung aa thlennak kong le atu i Krihfa upa hna asinak kong ka ruat i, kai lawm ngaite. Tehte a khanmi pakhat nih, ka lungthin a ka suk-hai ngai. A chimmi tuanbia cu chungkuh a hremnak kong le cu chungkuh a hrem ruang maw asi hnga a temtuarnak kong asi.

Atuanbia cu hitin asi:-

"Keimah hi ka tlanval lio ah, ka huat  chuak tuk. Sianginn in ka ban hnu ah, Mizoram ah hlawhfat ah ka kal. Zankhat cu chungkuh (chungchep) fate pakhat kha kan buk ah a ra i, ka tlaih. Cu chungkuh te cu, a keng ka vih. Cun tikik taktakmi ah ka ciah peng. A khua a sik tuk cang i, a celh ti lo. Cu tik ah, meiphu kam ah ka pho than. Cun a khua alum in tikik ah ka paih than i, a cawl khawh lo tiang ka paih than. Cun meiphu kam ah ka em than. Chungkuh te cu a celh ti lo i, tikik ah ka va chiah than. Cun meiphu kam ah ka em than. Cuticun voi tampi ka tuah.

A donghnak ah, mau a awngmi chungah a lu ka hrolh i, atanglei in meikhu in ka hlut. Chungkuh te cu aa sual lengmang i, a celh ti lo i a thi dengmang cang. Cun ka chuah than i, a ke vialte namte in ka cik dih. Cun kan buk tual, vawlei ah ka va chiah i, a thi ko lai tiah ka kaltak.

Cun buuk chung luh ding in ka van i thawh i, buuk kutka ka phak ah, ka tang/paw a fak ciammam i, ka thaw ka dawp kho ti lo. Cun ihnak ihkhun ah ka hlonh i, thih ka tim. A celh in ka celh lo. Cun midang ka hawi le an ra i, ka rak thi deng cang. 

Mah ti ka ummi hi, chungkuh te ka hrem ruang ah a si bak ti kha ka ruat. Ka va thah lawlaw lo ahcun asi kho ti lai lo; anung ding asi fawn lo i, a temtuar tuk; chungkuh te kha ngaihthiam ka va hal lai i, ka va thah lawlaw lai tiah ka ti. Ka va kal i leng ah ka chuak. Ka va zoh tik ahcun chungkuh te cu a rak um ti lo. Ka kawl lengmang zong ah ka hmu ti lo. Lo diam in a rak kal cang.

Cuticun thlam chung ahcun ka lut than. Ka ruat lengmang i, hi tluk ka zawtmi le temtuarmi hi, chungkuh te ka hrem ruang ah asi ko lai tiah ka ruat i, ka lung a tha lo tuk. Cu thil ka tuahmi cu, nihin ni tiang ka philh kho lo."



                                       Chungkuh fate

A tuahsermi tuanbia a ka chimhmi cu, cu vial asi. A chim pah zong ah a ngaih a chia. Alung a tha lo. Amithmai a nuam lo timi khi hmuh khawh asi. Chungkuh te a hrem ruangah a tang a fak, a thaw aa tet i, ka thi hrulh ko ti kha, a zumh bak. Keimah zong a van chim pah ah, ka lung a tha lo. Chungkuh te teminnak ka ruah ah, ka zaang a fak taktak. Tuanbia chimtu pa ngaihchiat le lungnuamh lo ka ruah zong ah, ka lung a tha ve lo.

Cu tuanbia te nih, a phi umlomi khua a ka ruahter. Sermi thilnung vialte hna hi Pathian sermi an si dih. Cu sermi thil hna cu Pathian nih ei awk ah a kan pek (Gen. 9:3). Hrem ding le serhsat dingah a kan pekmi an si lo. Sermi thil serhsat le hrem cu sertu serhsat he aa khat. Chungkuh te a hrem bantuk in hrem ding ah a kan pekmi an si lo.

Chungkuh te a hrem ruangah Pathian nih a ka hrem ve tiah a ruahmi hi, zumh tlakmi thil asi tiah ka ruat. Lunghrinnak ka ngei lo. Ka zumh bak ve. Zeicatiah "Krihfa hna hrem cu Jesuh hrem a rak si ve bantuk asi ko" (Lamkaltu 9:5). Cucu chungkuh te hrem cangka in fahnak harnak a tuar mi vialte hi, chungkuh tuarnak vialte Pathian nih acungah a khin ti lo awk a tha lo. Keimah zong sining law kai puh bak ve lai. Cun Laimi pupi khuachia zummi hna nih cun, "Chungkuh te chungah khuachia a um caah asi" tiah an ti bak lai ka zumh fawn.

Cucaah hi chungkuh te a hrem ruangah thi deng in fahnak a tuarmi asi tiah a ruahmi hi, zeitindek na ruah ve? Chungkuh te a hrem ruangah a damlonak asi tiah na ruat maw? Chungkuh te chung hna ah khuachia um ruang ah asi hnga maw? Pathian hnatlaklo ningin chungkuh a hrem ruang ah Pathian nih dan a tat ti in maw kan ruah hnga? Aa tong sual mi dah asi ti in kan ruah hnga? Asiloah amah a fah sawhsawh bia asi tiah dah kan ruah hnga?

Aphi cu kan thei kho theng lai lo nain, ruah dingmi cu zei bantuk thilnung hmanh, thingkung tiang in Pathian sermi thil an si i, cu thil hna cu minung kan nunnak ding caah a kan serpiakmi an si. Ningcang tein tonghtham ding hi Pathian tinhmi asi. Thilnung hna serhsat, hrem le thingram hna ningcanglo tongh ahcun, "Sertu Pathian cu a ngaih a chia ko lai."

USA Ningcanglo In A Kal Lai Maw?

Kan vawlei hi ningcang lo in a kal cuahmah cang. Lihninh a karh innlo rawhnak le minung thihnak a karh; khatlei ah khuasih a zualnak hmun tampi aum i, khatlei ah nilinh a zual ve hawi. Harricane le thlichia a karh. Khatlei ah nikhua a hrem i ram tam tuk a kangh lio ah, khatlei ah ruah tam tuk raung ah tilian a chuak i minung thihlohnak le innlo lamsul rawhnak tam tuk a chuak Buainak lawngte asi.

Khatlei ah Global Warming ruangah ati ballomi Greenland le Iceland le North Pole le South Pole tikhal tlang lianlian an ti thluahmah i, rilipitii a khat chin lengmang cang i, rilikam khua tampi le Pacific le Atlantic Rili tikulh fatete hi a phum hna lai ti asi. Africa ram cheukhat ah khuacaan aa rawk tuk caah nunnak asi kho ti lo i, Europe ram ah ral zaam tampi ah an i chuah. Hihi a tam chin lengmang lai. Hi buainak a hrampi le muru cu, vawlei ah ningcanglo in thil a kal caah asi ko. Kokek thil sining (natural laws) aa rawh ruangah a chuakmi theipar dang an si.

Vawlei thil sining ningcang lo ngai in a kal chin lengmang bantuk in, minung kan sining, nunphung le uarmi zong aa dang chin lengmang. "Satan hi a thli tein vawlei ah a bawi ziahmah ko rua?" ti lo awk a tha lo. Satan zong hi a fim tuk i, electronic chan ahcun "electronic Satan" hi a chuak ve cang. Computer  le Online ah Satan a bawi i, politics le ram hruainak ah Satan a bawi. Kan upadi le cozah phunghram ah Satan lente aa celh cang ti lo awk a tha lo. Nihin ni ah Gay Marriage asiloah Same Sex Marriage timi hna hi, Satan nih minung a kan dennak asi tiah zumh lo awk a tha ti lo. Zeicatiah hihi, minung ningcanglo taktak in a kaltertu thil pakhat asi.

Khuaruahhar asimi cu, Chiatha-khat thitumhnak a pawmmi ram hna hi, hlan ah Krihfa ram timi lawngte an si dih. Hiti a si caah, ISIS nih Krihfa a kan huatnak zong hi an mawh lo. Krihfa ram nun pei a thianghlim lo tuk cu. Cucaah vawlei ningcanglo kalpi tu hi, a ngaingai tiah cun Krihfa ram minung deuh dawh an si ko cu. Hindu, Muslim le Buddhist ram an si hna lo. Atanglei map zoh u law, hi ram hna hi, Europe, South America, North America, Australia le New Zealand tiang in Krihfa ram deuh lawngte an si hna. Hi ram hna hi, Pathian biami le mission rian hna a rak tuanmi lawngte an si. Nihin ni ahcun an fimthiamnak, rumnak, dawhnak le thawnnak hna hi, Satan nih caan tha lakin ahman ko cang rua hna. Hi ram hna ah hin, thil ningcang lo taktak in an kal i, a buai ngaingai cang.


      Chiatha-khat thitumhnak a ngahmi ram pawl an si (Ref. www.pewforum.org/2015)

USA zong June 26 ni ahcun, "Chiatha-khat Thitumhnak" a pawmmi ram ah aa chuah ve cang. Sodom le Gormorrah khua lawng ah chiatha-khat sualnak an pawm lo. USA zong ah an pawm ve cang. USA zong chanthar "Sodom le Gomorrah a si ve ko" kan ti khawh. Zeicatiah "chiatha-khat umhnak pei an pawm ve cu." Zeidah an i dannak a um?

                                                 Pre. Obama nih thapeknak bia a chim lio (ABC News)

"Chiatha-khat Thitumhnak" cu Supreme Court nih an fehter cang i, USA tuanbia ah tuanbia dot khat a van i tial cang. Chiatha-khat hi um khawhnak ngeih ding in a cawlcangmi hna cu, "Gay Right Movement" tiah an ti ti hna. Nihin July 26, 2015 ah Supreme Court nih vote 5-4 in US Constitutions nih "Chia-tha khat um khawhnak" a fehter cang. USA state 50 ah chiatha-khat thitumh khawh nak nawl apek hna. "State nih chiatha-khat umhnak nan khammi hi constitution ning asi lo" tiah an ti. President zong nih US ah tuanbia pakhat aa tial cang; a ho paoh ruang tein kan um kho cang; free te in tiah a chim tikah, mi tampi nih cun "Pathian bia lo" tiah an ti i, an dohkalh ve.

Constitution nih chiatha-khat pawl thit-umhnak a onh cang i, State ah a tang rih. State tampi nih an onh cang i, a dang state zong nih an onh te lai. Presideng zong nih a dirkamhpi cang fawn. Cucaah chiatha khat thitumhnak hi ramkulh tampi nih an tuah piak cang hna lai. Gay Rights cawlcanghnak a tuahmi vialte zong an i lawm tuk i, "jubilee" (luatnak) asi tiah an ti. An lam, an kui, hla an sa i lunglawmhnak in an khat.


                 Chiatha-khat pawl aa nuammi hna


                Hitin lawmhnak in Jubilee an tuah ve

Hihi human right a uarmi le US Constituations aa tlaihmi hna nih a hman tiah an ti i, an dirpi i an au bantuk in, a cheu nih cun Pathian nawlbia an buar, "thitumhnak timi cu nu le pa bak asi awk asi" tiah an ti i, bia elnak fak taktak in a chuak. Duhnak a langhtertu hna an i nuamh tuk lio ah, duhlonak a langhtertu hna nih catlap put in an rak dir ve. A cheu cu, "chiatha-khat thitumhnak a tuahmi hna cu Pathian nih an huat hna" tiah a timi zong an rak tampi ve. "Pathian nih hin a hua taktak hna hnga maw, a zaangfah ve ko hna hnga dah?"


      Pathian nih an na sining a huat ti tawk zong an um ve

Hi thil kongah ruah ding phun (2) a um. Pakhat cu "minung asimi paoh nih human rights a ngei i, chiatha-khat thitumhnak hi an mah le nawi pei asi cu tiah ruah asi. Khatlei ah Pathian nih nu le pa cu aa um ding in a kan ser, chiatha-khat um ding cu "Pathian thil serning he aa kalh" tiah an ti. Mah le zumhning le pawmning cio in asi i, ruahnak an i dang cio hna.

Khatlei ah nu zong, pa zong, an mah taksa ah dat aa thlen ruang ah chiatha-khat duhnak an ngeihmi cu, an mah sualnak ruang bik asilo i an taksa chung i dat aa thlengmi ruang deuh ah asi ko i, cu aa thlen ruang ah midang nih duhthimnak an ngeih cio ko tungah, an nih duthimnak nan ngei kho lo ti zong cu, thil diklo ngai asi ve hawi. Zeicatiah an taksa aa thlengmi cu "an mah duh asi fam lo" cu te. An mah nih an thlenmi asi lo cu te ti khawh asi.

Minung hi midang caah bia hngalh asi tawn. Cucu Mirang nih "Mi kut in rul tlaih" tiah an ti. Midang fanu fapa hna nih, "chiatha-khat asimi hna duh an hman lio ah, an sual tuk ti in, Sodom le Gomorrah misual bantuk in hmuh sual khi a fawite." Asinain kan mah kan fanu le fapa hna zong an si te lai lo ti khawh asi lo. Kan Krihfabu ah hi bantuk  thil hi a chuak lai lo ti khawh asi lo. Cucaah Laimi zong hmailei ah hi bantuk kan ton sual ahcun, Krihfami zong buainak ton khawh ngai asi.

Ruah dingmi cu, na fanu, na fapa khi, nu le pa kemh timi lungput ngei ah i chuah ve sehlaw, zeitindah nang na ruah lai? Na fanu le fapa sinak in na hlawt lai maw? Na vuakden lai maw? Na thahnawn lai maw? A taksa chung i (dat) aa thlengmi ruang ah a lungput le taksa aa thlen tik ah, a taksa sining na thlen piak khawh tung lo ahcun, aleng phaw in na thlen kawh tunglo ahcun, cucu amah sual ah maw na chiah peng lai? Cucu ruah chung cio a hau.

Dayton i rian ka tuan lio ah kan pastor pa fanu cu fanu dawh taktak asi. Asinain nu he an i uar. Va a ngei i, a vatmi cu nu asi ve. Cincinnati i Presbyterian ah kutsihnak an tuah hna. Ka tuannak church ahcun an duh lo caah asi. A nu le pa cu pastor veve an si. An fanu te cu an cawnpiak in an thloh kho lo. An puai ah an nupa te in an kal. Doctors bawmhnak in fa an ngei i, chungkhar rem tein an dirh ko. Pastor nupa nih an ton tik ah, an fanu te an hlaw hlei lo; hell ah na kal lai ti hna an ti ti lo. An tufa le zong an dawt tuk ko hna.

Cun Ohio ah Republin party congressman pakhat cu "chiatha-khat thitumhnak a doh" ngaingaimi pa asi. Asinain 2014 kum ah a fapa cu "gay"  ka si tiah a pa a chimh. Midang fa gay an si lio ahcun, gay cu a huat ngai nain, a fapa taktak nih a van ton i, amah taktak nih a van ton tik ahcun, a ruahnak aa thleng. Republian cu ka si ko nain, ka fapa a si hlan ahcun ka theithiam lo. Atu ka fapa ngengai kha asi cang caah, kei cu ka dirhmun ka thleng. Cucaah "gay" kha thitumhnak ngeihter khawh ve ding kha, ka dirpi tiah a rak ti.


                          Supreme Court Biacaihtu Bawi 

Human rights ruang le US Constituations ruangah "chiatha-khat thitumhnak" cu fehter asi ko cang. Duh zong duhlo zongah USA cu nihin in a sining in a si ti lai lo timi cu a fiang. Biacaih bawi 9 an si i, vote 5-4 in chiatha- khat thitumhnak cu an feh ter ko cang. Asinain, "Chief Justive Robert G. Roberts JR nih cun, "Constitutions le chiatha-khat thitumhnak cu zeihmanh pehtlaihnak an ngei lo" tiah ati ve. Asinain atu bantuk in "Constitution" he aa tlakmi asi ko tiah tam deuh nih an hna a tlak ahcun Chief Justice zong nih zeihmanh a tuah kho ti lo. Veto khawh asi lo. Cucaah constitution ah an khumh chih tik ahcun, a fekmi phunghram pakhat ah aa tel chih cang lai.

Hi Supreme Court biakhiahnak hi, a donghnak asi cang. President zong nih a veto kho ti lai lo. An phunghram hi, hrawh than ding a fawi lo. Zeihmanh va sihlaw, chiatha-khat i thitlaknak cu, kokek Pathian tinhmi le sermi cu a si hrimhrim lai lo. Pathian sermi upadi le phung cu asi hrimhrim lai lo. Zeicatiah vawleung ahcun nu le pa ihti lawng ah, fa ngeih khawh asi i, chiatha-khat umtinak nih cun a ngei kho lo. Cucaah keimah pumpak hmuhnak ahcun, vawleilei phunghram le phunglam nih onh ko hmanh sehlaw, Pathian thil serning le Kokek Phunglam (Natural laws) he cun aa kalh bak tiah ka ruah.


                  Na sia a rem dek hnga dek maw? 

Pathian phunglam le Kokek Phunglam (natural laws) he aa kalhmi thil a chuah ahcun, zeithil hmanh ningcang tein a kal kho ti lo. Minung nih CO2 (Carbondi-oxide) hna hi tam tuk chuah hlah u sih law, vawlei linhnak zong hi a karh a rang tuk lem hnga lo. Nihin ni ah minung serchuahmi CO2 ruang ah Global Warming a chuak tiah sceintist nih an ti i, vawlei pumpi ningcang lo in kal thluahmahnak asi.

Cu bantuk in,  "Natural laws" he ralkah in a kalmi thil paoh cu a hman kho lo. Theipar tha a chuak kho lo. Cucaah "Natural laws" he aa kalhmi, atu hi bantuk chiatha-khat thitumhnak nih hin, USA ram hi ningcang lo in akalpi sual te lai dek maw timi hi ruah ding a um. Electric zong, a nu le pa aa ton ruangah mei a ceu i, saram le thilnung paohpaoh a nu dat le a pa dat aa ton lawng ah, tefa theipar an hring hna. Cucu Pathian serning te kha asi. Cu he aa ralkahmi paoh cu Pathian serning asi ti lo i, cucu Natural Laws he aa kalh cang. Cu Natural laws he aa kalhmi paoh cu thil dik le thil hman an si ti lo. Rawhnak le ningcang lo deuh in kalnak lawngte asi cang.

Cucaah Pathian riantuantu pastor, evangelist le Pathian a duh deuhmi paoh nih cun chiatha-khat umnak hna hi an dohnak asi. Acheu human right a uarmi hna nih cun, minung covo pei asi ve cu, constituation nih a kan pekmi covo pei asi ve cu an ti i, an dirpi ve.

Nu le nu um, pa le pa um cu, minung nih a ngeihmi covo (rights) asi ko nain, Pathian sermi thilnung sining an si lo. Pathian serning he aa ralkahmi an si. Pathian serning he ralkah in USA zong duhsah tein a kal ciahmah tik ah, USA hi ningcang lo in a kal lai maw timi phan awk a um ngaingai cang. Hmailei ah Pathian thluachuahmi USA hi zeidek a lawh te lai timi cu zoh cio rih ding asi ko!!

Tii Pipe Chung 'Sam' Thianhnak

USA ah inn satu hna nih inn an sak tikah, tinhmi ngei tein inn an sak. Zeithil paoh khi amah le a si ning tein hman ding in an rak sakmi asi. Cucaah inn kan cawk tikah, kan innka aa hrening, mei umkalning, kholhnak le coka hmanning hna hi tha tein hlat le theih a tha. Culoahcun innka cheukhat cu, din tein van cangh i, aa hrenh khomi hna a um i, cucu zeitindah aa hrenh timi theih lo ahcun, "innka hna bohnak" ding in a um. 

USA ah Laimi tampi an buaimi le tangka an sunhmi cu, samvu ruang ah a si. Samvu nih an i kholhnak tipipe a phih; hmaiphiahnak sink a phih tawn. A herhlo ah, atuahtu auh le tangka huaha lo ah dih asi tawn.

Inn an sak tikah, samvu aa tap te lai ti an theih cia ko. Aa tap tik ah zeitindah tuah ding asi lai timi kha, a dang company nih an rak tuaktan cia ve. Innsatu nih inn an sak; samvu aa tap tikah samvu thianhnak sii sertu an chuak than i, samvu manternak sii an ser.



Cu samvu titternak sii cu phun tampi a um. A tha ngaim pakhat cu "Drano" timi asi. Drano tilo a dang phun tampi a um rih. Na kalnak dawr ah Drano a um lo ahcun, "Hair and Grease" timi pakhatkhat va caw law cucu a thami lawngte an si. Ahman ning cu hitin asi:

Hair and Grease hman ning cu hitin asi.

1. Tii aa tapnak kha ro tein chiahta a hau
2. Cun aa tapnak pipe chung ah drano haang tam nawn in toih a herh
3. Minute 15-20 kar na ngan lai.
4. Drano haang nih a phaknak paoh cu sam an man dih

Hair & Grease cu, poison le acid aa tel caah ralring tein tongh a hau. A rim zong a um lo. A hmuimi le nammi pakhat hmanh a um lo. A khut zong a  khu lo nain pipe chung i aa tapmi sam vialte a kangh dih. USA i inn an sak tik ah, hiti bantuk in samvu hmanh nih innchungkhar harnak tampi a pek khawh. A sining tein thil theih le hman thiam hi USA ah a biapi tuk. A fawi zong a fawi, lungre zong a thei lo; tangka zong tampi dih lo in mah tein zaang dam te le lungre thei lo tein um khawh asi ve.

Siaherhmi Thil

Vawlei ah hin ruah ding tampi aum. Cu lak ah a biapi bik in ruah ding peng asimi thil (2) a um. Cu hna cu,  hi vawlei ah hin minung vawikhat lawng ka si lai timi le minung kan si than ti lai lo timi hi an si. Cu thil pahnih cu kan philh lo le cinken peng aherh.

Minung hi kan i thawhkehnak, thannak hmunhma, nunphung, sining, tuanbia, thluak le hmuh tonmi aa dan bantuk in kan siaherhmi zong aa dang cio hna. Zeibantuk siaherhnak kan ngeih hmanh ah, a biapi bik mi thil pakhat cu hihi asi.

"Voi khat lawng minung kan si lai i, minung kan si than ti lai lo. Cucaah minung kan si chung ah ngaichih awk um lo tein nun" hi a biapi cemmi asi.

Nai CBCUSA khawmpi ah Rev. Dr. Lakfakhlua  nih a chimmi bia nih ka lung a ka suk ngai. A chimmi cu Mizoram i mirum cem Pa Chunga fapa kong asi. Atuanbia cu hitin a chim:

"India i Bible sianginn ka kai lio ah, Pa Chung fapa cu akal thatlo ruang ah a dam lo i, sizung ah ka va zoh. Pa Chung fapa nih cun a ka thawh i, "Kei cu ka no lio caan ah nuam ka rak ceng. Duhduhmama in khua ka sa. Ningcang lo taktak in ka rak um. Ka duhduh in ka rak i nuam i, ka caan tha vialte le kan no lio caan ka thazaang um lio caan tha vialte kha, papalawng le man ngei lo ah ka hman dih hna. Atu ka ka damlo hnu le ka thih lai ahcun ka ngaichih tuk ee" tiah ati ati.

Minung nih hihi ruah ding a um. Thih lai ahcun "Rum zong a thahnem ti lo; dawh zong a thahnem ti lo; thawn zong a thahnem ti lo; cathiam le fimzong a thahnem ti lo. Lar zong a thahnem ti lo. Bawi sinak le ralbawi sinak zong a thahnem ti lo. Zeizong te kha thih tikah thihpi chih dih ding asi."

Cucaah a biapi cemmi thil cu, tu chun ni kan nun lio ni le caan teah Pathian thei bu tein aa lawm khomi si le vawleicung kan nunchung caan tawite ah thiltha tuah kan duhmi "siaherhmi thil" tete tuahta hi a biapi taktak. Cu siaherhmi thil zong cu kan tuah kho dih lai lo. Thih tiang zongah rian aa lim lai lo. Siaherh mi aa lim lai lo. Cucu minung phung asi. Abiapimi cu siaherhmi thil tete tuah khawh chung in tuah tu khi asi.

Minung hi a caan ahcun thil fate nih kan sia a kan herhter khawh. Aliamcia 2008 lio, Dayton kan um lio asi. Kroger ah eidin ka va caw lai ka ti i, cawsa an zuarnak ah ka va kal. Sa pakhat cu ka zoh i, a fate nain a man a fak taktak. Cucu a pante asi. Tungvang palh in lehmah 3 tluk pumnawn in a um i, chumh ahcun ka (2) tluk ei ceu khi asi. Vo fa nawn in, vou  (3/4) cung a kai ding asi lo. Zeisa dah asi hnga? Zeitluk in dah a thawt hnga? Asiloah a vaitamin dah a tha tuk hnga? tiah atu tiang ka ruat. Ka sia a herh ngaite.  Hi tluk siaherh lai hngalh ahcun ka rak cawk diam hnga ti ka ruat tawn. Cu sate hmanh cu ka lung ah a tap ngai tawn.

Ka nunak lamthluan ah ka siaherhmi thil tete ka tlolhmi a tam ngai cang. Ka unau le far le ca zong ah ka tlolh; khuaram ca zong ah ka tlolh; ka nupi le fale ca zongah ka tlolh; ka Krihfabu le innpa ca zongah ka tlolh; ka hawikawm le Bawipa ca zong ah ka tlolhmi cu a tam lengluang. Chim cawk asi hnga lo.

Cu chungah ka sia a herh ngaimi tete cu "Rev. Van Hre nih ka museum saknak caah Ks. 150,000 tluk in van ka bawm ve" tiah a rak ka ti. Siangngakchia kan si tikah tangka ka rak ngei lo. Zeitikdah ka bawmh khawh te lai? Zeitikdah ka kuat khawh te lai tiah ka ruah cuahmah lio ah a nunnak a liam diam ai. A pawi tuk ka ti.

2010 CBCUSA Civui, Washington DC lio ah, Kawlram Yangon in ka theih ngaimi pa a ra. Cu zong cu kan har ngai lio asi. Tangka fang ka ken lo. Check le credit card lawng ka ken. $20 te tal thenh ding ka ti. Midang ka cawi ngam ti hna lo. Asinain lam kawl i a donghnak ni tal ah, pek hrimhrim ding tiah ka ruat. Asinain kan i tong than ti lo. Aw... khatluk Yangon i aa theithiammi tiah ka ti i, ka lung a tha lo. Nihin ni tiang ka "sia a herh."

Khua ka um lio ah hawikawm tha Thai Hai ka ngei. Anu cu ka nu u fanu asi. Thai Hai a nu cu Dawt Sung asi. Anih cu an pa Malaysia ah a um. A fale ramdang ah an um. An har in ka ruah lo caah, siaherh awk zong ka rak thei lo. Voikhat cu a thi. A thih hnu ah an pa he an i then ka theih. Ka unu he kan i chawn i, "Dawtte nih Vung Vung hi kei cu a ka philh ko; laksawngte zong a ka kua lo tiah an uh len" tiah a ka ti. Ka lung a that lo ning cu chim awk a tha lo. Asinain a thi cang i zeitiawk a tha ti lo.

Siaherh awk an si ko nain kan siaherh lomi an rak tam tuk. Laksawng kuat ve ding asi ko nain ka kuat khawhlomi hna an tam tuk. Cu thil nih ka hawikawm, chungkhat, ka Krihfabu upate a rak simi tibantuk hna, an thih fate ka lung a ka nuamhter lo.

Voikhat cu Sangau khua in kan innpa nu nih telephone a ka chonh. "Kan har tuk le rak ka bawm ve" a ti. Nau kan ngeih ka asi. Kan har tuk ve. Ka sia a herh tuk hawi. Ka ruat lengmang i, ka ngeih lo zongah tiah $25 ka kuat. A tam lo. Asinain ka siaherhnak a dai.

Hi bantuk thil tete hi ka tonmi a tam tuk cang. Ka tial cawk lai lo. A cunglei ah ka siaherhmi 2 le thil fate ka ruangah ka "siaherhnak a daihmi" kong ka ruat. Thil fate in siaherhmi te hi tuah khawh asi ko ti kha ka fiang.

Cu hnu cun, "Hi thil cu ka sia a herh taktak kho men ko" tiah ka ruahmi "siaherhmi thil" cu a si khawh chung in siaherh lo tein tuah hi ka zuam. Ka tinhmi asi. Ka hmaithlakmi asi fawn. Asinain ka tlolh peng cuahmah. Cucu minung kan sinak ah a pawi tuk tiah ka ruahmi asi.

Ka ruat than. Pa Chung fapa bantuk in, "siaherhmi tam taktak ngeih bu in ka nunnak a liam ve te ko lai hi ta?" tiah khua ka ruat. Pa Chung fapa cungah zaangfahnak, zawnruahnak le lungthatlonak ka ngei. Amah bantuk in minung zeizat dah an nunnak a liam cang i, minung zeizat dah kan nunnak a liam ve than te lai?!!!

Jehovah Jireh Pathian (Hla)

Jehovah Jireh timi cu, "Pathian nih a khan ko lai" asiloah "Pathian nih a hmuh chung ko" tinak asi. Pathian ruahnak le minung ruahnak hi aa dang tuk. Minung nih kan ruahnak lengpi in Pathian cu khua a khang i lai a reltu asi. Minung kanan leng in khua a khangmi asi. Minung nih program kan suai hlan i, a kan suaipiaktu le kan kal hlan in kan hmai ah a rak kalchung cangmi Pathian asi.

Cucaah Israel mi hna Egyt in ram i sal an tannak in an chuah hlan ah, chuahnak ding program vialte a rak suai chungtu Pathian asi. Egyptmi hna harnak phun 10 in dantat ding, an chawva vialte Israelmi hna pekter ding le Rilisen i Egypt ralkap thawngthawng dantat ding vialte kha Bawipa program viar a rak si. Tikha cerh an phak tik zongah a thlum te nak ding zong Bawipa khan cia asi. Lungpi chung tichuahter ding le an tihal riam tein a tuah ding zong, Bawipa program asi.

Pingpalo asimi van in Mana thlak ding le nichuahlei in thli a van hranter i Mimte va a tomtom in a tlaktertu zong Bawipa asi i, amah le mah aa tumcawp pengmi Pathian asi. Jericho khuakulhnak sang taktak a tluktertu zong Pathian thlarau asi. Jordan tiva tanpitu le reutertu zong Bawipa Pathian asi.

Cucaah cu Jehovah Jireh Pathian a biami hna nih kan ral a chiat awk asi lo. Kan thin a phan awk asi lo. Kan awlok a chawn awk asi lo. Bawipa thawnnak thladem tang ah dai tein kan nunnak um ding hi a biapi tuk timi kha atanglei hla te nih a langhter. Hi hla hi, hla sunglawi taktak asi. Mission Par CD chung in lakmi asi.

                                                       Jehovah Jireh

Jehovah Jireh Pathian………………………

Thetse ramcar ah, nunnak Mana surtertu---------Jehovah Jireh Pathian

Thetse ramcar ah, Mimte sa in cawmkengtu---- Jehovah Jireh Pathian

Arpi nih afa, a thlazung in a huh bang…Bawipa thlazung ah kan hna a ngam…..

Cho:    Jehovah Jireh Pathian nih a khan ko….Pathian nih a khan caah phan awk zeihmanh um lo

            Jehovah Jireh Pathian nih a khan ko….Pathian nih a khan caah

            Amin thangtha ko seh

Ramcar lungpi chung cerhti fimte luantertu---- Jehovah Jireh Pathian

Thihnak tikha zong, nunnak tithlum cantertu---- Jehovah Jireh Pathian

Anu nih a fa tangcungah aa pawm bang…Bawipa tangah dai tein ka hngilh

Elijah caah thlarau meizik thlahtu------------ ------Jehovah Jireh Pathian

Abraham caah thawinak tukong khan piaktu------ Jehovah Jireh Pathian

Vate nih afa bute a ser piak bang…Thlarau nun in lawmhnak hla asa…..

A Tha-hnem Lo

Vawleicung ah hin a thahnemlomi thil tampi aum. Cucu amah thilri kha a that-hnemlo ruang le man a ngei lo ruang ah siloin, kan mah minung nih zeitindah kan hman i, zeitluk man ngei in dah kan hman timi cungah aa hgatmi asi. Zeithil hmanh hi, minung nih man ngeihter le man a ngei i, ngeihterlo le man a ngei lo. Minung hi man a khiaktu kan si.

Kawl phungtluk ah, "Thih-tu phaw-sa, ma thih-tu kyawtua" ti asi. Cucu a dik takktakmi thil asi. Chim duhmi cu, "A theimi nihcun hlai hna sehlaw law ei hna seh, a theilomi nih cun lanhtak ko hna seh" ti khi asi. A theimi caahcun thil hi man a rak ngei; a theilomi caahcun man a rak ngei kho lo. Cucaah Kawl thiamthiam nih, "Ngeihlonak in theihlo a fak deuh" tiah an ti than. Thil man sung ngeih ko zongah, a sunlawinak kan theihlo le hngalh lo ahcun a rak fak tuk.

Tahchunhnak ah, thil pakhat a um i, cu thil cu a theimi caahcun asunglawi i, man ngei i, hman tikah minung caah santlai asi. Cu thil cu asunglawi ko nain a theilomi nih cun an thei lo i, zeihmanh an rel lo i, hmannak aum lo. An caah man zong a ngei lo. Sui zong, lungvar zong, tangka zong, cucu asn ti, khakha an si timi theih lo ahcun, "sui asi zongah, lungvar asi zongah, tangka asi zongah, " man an ngei lo. Zeicatiah "sui zong, ngun zong vawlei le lung bantun sawhsawh an si ko i, tangka zong cu caku sawhsawh asi ko." Man an ngei kho lo.

Cucaah Jesuh Krih nih, "Nan lungvar cu vok hmai ah va chia hlah u, vok nih an lamh men ko lai" (Matt 7:6b) tiah, biaroling pakhat a rak chimmi zong, "Thil man sung asi timi a theilomi hmai ahcun, lungvar hmanh man a ngei lo" a ti duhnak asi. Vok caah lungvar man a ngeih lo bantuk in, vok bantuk in zeihmanh a theilomi caah cun, zeihmanh hi a sunglawi lem lo i, zei thil man sung zong, "that-hnemnak an ngei lo."

Solomon phungthluk zong ah, "Aa dawh ngai nain, ruah thiamnak a ngeilomi nu cu, vok hnar sui tumbul tonh bantuk asi" tiah ati ve (Phungthluk 11:22). Hika ah hin, "vok hnar i, sui tumbul tonh cu, vok nih a sunlawinak zeihmanh a thei lo; a thathnemnak zeihmanh a um lo" timi kha a langhter duh i, "Mui dawh ngai tung i, ruahthiamnak a ngeilomi  nu cu, thathnemnak a ngei lo; aa dawhnak kha a athahnem lo" tiah vok hnar cung i sui tumbul tonh a thathnem lo bantuk he a epchun.

Chim duhmi cu, "ngeih ko zong ah, kan pawngte um ko zongah, thilti khawh thawnnnak kan ngeih ko zong ah" kan theih lo, hngalh lo le kan thilti khawh thawnnak kha kan hman tunglo ahcun, zeihmanh a thahnem lo. Cucaah Mirang nih, "Knowledge kan timi cu, hman ding asi; khawn ding asi lo" tiah an tinak asi.

"Fimthiamnak, rumnak, dawhnak, hlasak thiamnak, cathiamnak, phungchim thiamnak, hruai thiamnak le zeidang thilti khawh thawnnak zong, a khawn in khawng lo in  ahman in hman ding an si." A thiam lawng thiam i, hman lo ahcun zeihmanh thathnemnak an ngei lo.

Thantlang khua ah mihrut fim pakhat a um. Amah cu ruakhngah i rawlhrawn khi a huam tuk. Vok a ai paoh le mei a khut paoh aucn, chunhthat an um rua ati le a tha a nuam tuk. Mithi um paoh ah a tha nuam hawi. Zeicatiah "Ruak an hngah lai le voksa ka ei lai" ti kha aa ruahchan caah asi. Voikhat cu Thantlang ah mi pakhat a thi. Cu mihrutpa cu lo ah akal. Lampi ah midang nih an van ton i,

"Anih thih cu na thei maw?" tiah mihrut pa cu an van hal. "Ka thei lo" tiah a leh hna. Mihrutpa nih aa thawh i, "Cu a thimi ru ruak an hngah maw?" ati hna. Midang nih, "An hngah lo ee" tiah an van leh.

Mihrut pa nih cun, "Ziah ruak hna hngah tung lo ah, thih cu zeihme a tha hnem?" tiah arak leh hna.

Vawlei ah hin a thahnem lo mi thil dangdang tampi aum. Atanglei thil hna zong hi "that-hnemnak a um lo" timi kha na ruah le theih khawhnak ding caah, tawi tete in ka van tial.

1. USA le Europe ram fimthiam le ram thangcho i um zong ah, an ram fimthiamnak le thanchonak na lak ve lo ahcun thathnemnak a um lo.

2. Mifim pawng um zong ah a fimnak lak ve le hman ve lo ahcun a thahnem lo.

3. Ngatlai pawng um zongah nga tlaih ve lo ahcun ngatlaih na thiam hlei lai lo.

4. Sakap pawng um zongah sakah na cawn ve lo le ram na vaih ve lo ahcun sakap na si bal lai lo.

5. Ngandamnak cauk ngeih zong i rel lo le zulh ahcun ngandamnak an si hlei lo.

6. Sipuazi thiammi pawng um zongah sipuazi na tuah ve lo ahcun na thangcho hlei lai lo.

7. Sianginn tha pawng um zongah sianginn kai le cazoh huam lo ahcun ca na thiam hlei lai lo.

8. Thlapa cung kai khawhnak thazaang na ngeih zongah na kai lo ahcun a thahnem lo.

9. Doctor pawng na um zongah an zoh lo ahcun na ngan adam hlei lai lo.

10. Vawleicung ram rum bik ah va um hmanh law, an rumnak na tem ve lo ahcun a thahnem lo.

11. Zeitluk ngaknu dawh le tlanval dawh pawng na um zongah na co ve lo ahcun a thahnem lo.

12. Na umnak khua ah eidin thawthaw um hmanh sehlaw na ei ve lo ahcun a thahnem lo.

13. Na umnak kua ah innlo thatha um hmanh sehlaw achung i na um lo ahcun a thahnem lo.

14. Motor cu ngei hmanh law, na kalter khawh lo le kalterty um lo ahcun a thahnem lo.

15. Nga tampi umnak tiva kam i um zongah, nga na tlaih lo ahcun a thahhem lo.

16. Mitha le miding khua i um zongah, na din lo le that lo achun a thahnem lo.

17. Zudin a tha lo ti na thei ko nain, na din peng ko ahcun na theihmi kha zeihmanh a thahnem lo.

18. Cakuak sum a thatnak na theih ko zongah na sum lo ahcun a thahnem lo.

19. Hitin thil ka tuah ah a miak, atha lai ti na thei ko nain na tuah lo ahcun a thahnem lo.

20. Bible cauk cu zeizat hmanh ngei law na rel tung lo ahcun a thahnem lo.

21. Hitin thil ka tuah a tha tiah na zumh ko nain na tuah lo ahcun, cu zumhnak cu a thahnem lo.

22. Tangka cu zeitluk tam hmanh va ngei law na si a khiarh i na hman lo ahcun a thahnem lo.

23. Theihhngalh cu zeitluk hmanh in va ngei law, na hman khawh lo ahcun a thahnem lo.

24. Degree sangpi va ngei hmanh law, na degree kha na hman khawh lo ahcun a thahnem lo.

25. Mi bawmchan khotu si ko nain, mi bawmh huam lo ahcun a thahnem lo.

26. Zeitluk saya tha ngeih zongah, siangngakchia tha na si lo ahcun a thahnem lo.

27. Midang cawnpiak zeitluk na thiam zongah, nangmah le nangmah na cawnpiak khawh lo ahcun a thahnem lo.

28. Rian thatha zeitluk um zongah riantuan huam lo ahcun a thahnem lo.

29. Rilipi cung i na lio zongah, rilipitii na din khawh tung lo ahcun na ti a haal thiamthiam lai i, rilipicung um cu na caaah a thahnem lo.

30. Zeiruang ah dah minung ka si timi a ruang na theih lo ahcun, minung na simi kha a thahnem lo.

31. Lihchim hi a thalo ti thei ko nain na chim peng ko ahcun a thahnem lo.


Hi pin ah a thahnem lo mi thil tam tuk aum rih lai. Kan tial cawk lai lo caah careltu nih pehzulh ding asi.

Zumhnak le Risk Laknak

Minung sinak ah hmailei kong hi zeitindah thil a can lai le a kal lai timi hngalh chung khawh asi lo. Tuah khawhmi cu, "Hmailei caah timhlamhnak (planning) ngeih tiang lawng asi." Cu kan i timhlamhnak cu asi khawh lai le, si khawh lai lo theih chung khawh asi lo. Pathian zumhnak, bochannak, ruahchannak le risk laknak lawnglawng in, raltha tein timh tu khi a herh tawn.

USA ah kum 18 deng ka um cang. Kan status ruangah harnak tam ngai kan tong. 1997 in 2009 tiang work permit ka ngei lo. 2009 kum canceu fai in, work permit ka ngei. Cu ka "Work Permit" cu Employment Authorization Document (EAD) ti in auh asi. Cucu kum khat ca lawng asi i, kum chiar in sawk a hau. Mi pakhat ah $380+hmanthlak a dih. Sihnih nih sawk piak ka hau. EAD a nun lo ahcun, ka driver's license nunter khawh asi lo. Cucaah kum khat voikhat harnak ka tong peng.

A caan ahcun EAD hi a rau ngai. Kan nu ta hi April ah a thi cang. Kei ka EAD cu June 23 ah a thi ding asi. Ka driver's license zong June 23 ah a thi ding asi ve. Midland, Texas, tlawn le kai tim fawn. EAD ka hngak i, June ni 15 (Nikhatni) zan tiang a phan ti lo. Zeitik a phan lai ti chim awk a tha ti lo. Vanlawng ticket cawk a za tuk cang.

INS ka chonh hna i, "Na ca kan hmuh; zeihmanh aa tuah rih lo; aa lim in thawng kan in thanh te hna lai" ti tiang lawng an ka leh. Zeitik dah aa lim lai timi cu Pathian lawng nih a theih khawh cang.

Zeitindah ka tuah ne lai? Midland kal ding in, thla 5/6 chung timh cia asi. Driver's license um lo cun khual tlawn khawh ding asi fawn lo. Vanlawng ticket caw cia ninglaw, Driver's license nunter khawh lo ahcun kal lei cu ka kal kho hnga nain, tlun lei a tlung kho ding ka si ti hnga lo. Cucu minung kanan asi. Zeitindah ka tuah ne lai ka ti. Ka khuaruah a har.

Khua ka ruat.Thla ka cam. "Zumhnak timi cu risk lak a hau ko" tiah ka ruat. Pathian cu Jehovah Jireh pei asi cu. Arem ati ahcun aa phuang kho ko. Aphung lo ning in thil a kalter khotu Pathian asi ko ti kha ka zumh. Atu ka cawnpiaknak zong "Jehovah Jireh Pathian" kong asi fawn. Abraham nih azumh caah risk alak; Jacob le Isaac nih risk an lak. Moses le Israelmi nih zumhnak in Egypt an chuak; zumhnak in Rili Sen an tan; Jordan tiva an tan; Jericho khualipi a tlu asi lo maw ti ka ruat.

Cucaah EAD um lo zongah, Pathian nih a ka zaangfah khawh ko tiah ka zumh. Computer ka lak i, vanlawng ticket cu ka cawk tawp. ID ka ngah khawh lo sual asi le asi ning in kal te ko seh ka ti.

Zingka tein ka tho. Aherhmi tete ka tim. Chuncaw ei khawh ah BMV ah ka va kal. Ka va tlar ve. Zeidah a herh tiah Minaknu nih a ka hal.

 "ID tharchuah ka duh. Voidang ahcun EAD hmuh hnu lawngah ID ka tuah tawn. Tutan hi EAD ka sawk i ka hmu rih lo. Receipt lawng ka ngei. ID tuah ka duh i na ka bawm kho hnga maw?" ka ti. Ka Social Security card, a thi dengmi ka driver's license (ID) le EAD a dih dengmi ka piah.

Vanthat ah a pa Vietnam asimi nu te he kan i tong. Amah nih a ka bawmh ve. Minak nu nih cun a tuah. Ka mit an ka test i thathi in ka hmu ti lo. "Mitbenh va tuah an ka ti ahcun atu hi bialo bak asi ko lai" ka ti. $250-350 kar dih ahau lai timi ka ruat.

Minak nu cu ka nawl. "Ka mit hi a caan ahcun a maw vutvat tawn le lungsau tein ka hngak ko aw?" tiah ka ti.  "Ee, a pawi lo" tiah a ka ti. A van ka test i, "No, No, No" ati lengmang. A ka thial than lengmang i, "Tlang 4 nak a laiva van rel" ati. Ka hmuhning a fiang kho ti lo.

Vietnam nu te cu a hei chonh i, "Amit hmuh ning hi mah vial lawng asi i, zeitindah ID tuah piak khawh asi lai maw?" ati. "Hei tuah piak ko" tiah a leh.

Minaknu nih a herhmi vialte a van tuah i, hman a ka thlak i, ID cu a ka pek. "A ka thar chuah piak ko hi te" ka ti i, ka tha a nuam tuk. Ka van zoh i, ID a chuah tik ahcun, ID hlun a thih ni June 23 ah a thi ve ding asi. Ka lau ko cang. Tangka zong ka pek cang fawn.

"Ziah, ID hlun zong, June 23 thi ding pei asi ko cu. Ziah ID thar zong June 23 thi ding asi ko hi?" tiah ka hal than. "Sorry asi" an ti. Tangka vialter an ka khirh dih. ID hlun zong an ka pek than. ID thar cu an lak than i, "Hi kong hi manager chimh a  hau" tiah an ti. Manager nu an chimh.

Manager zong nih zeiti tuah ding a thei ve lo. Hmun dang a hei chonh. Cuka nih, "Employer Letter" rak hal ulaw an ti. Pastor asi caah aho nih dah a tial paik lai? tiah an hei hal.

"Accountant nih" tiah an rak ti. Accountant umnak le ahla fawn. Zung a kai le kai lo ka thei fawn lo. Duakdak in tuah ding asi kho lo. Duhsah in tuah le caan aum ti lo. Vanlawng ticket ka cawk cang fawn. Church chairman Pu Sui Cung sin ah ka va kal. Ca ka tial zok i, min ka va thutter.

Cun BMV ah ka va kal than. Ca cu ka hmuhsak hna. Ka ca cu an zoh. "A si kho lo an" ti than. "Biakinn tax nan file nak va la u" an ti than. "Tax file hi optional asi an ti caah kan file lo ka ti." Pastor taktak na si maw? Nan biakinn hi license a nung rih maw timi kan zoh ta lai an ti than. Online in an kawl an hmu lo. Emmanuel Chin Baptist Church (Dallas) website tiang an zoh dih.

An herhmi document kha ka ngei ti lo. "Hi church hi cozah theih tein a um rih ko timi le nangmah min aa telmi zeica tal na ngei maw?" an ka ti than. "Ka ngei lo" ka ti. Ati awk ka thei ti lo. Cucaah biakinn Registration kan tuahnak ca le biakinn hmun tax peknak ca ka va lak.

Ka piah hna. Hihi kan herhmi tatkak an si lo an ti than. Piah ding dang a um ti lo. Hmai zarh ni 2 ni khual tlawng ding ka si. Air ticket zong ka cawk cia cang ka ti hna. An va caih than. An i caihkar ah thla ka rak cam lengmang. "Bawipa rak ka zaangfah ko" tiah.

Caan sau nawn hnu ah, "Kan in pek lai. Asinain kan herhmi ca taktak zeihmanh na ngeih lo caah, na license hi chun than na hauh ahcun fawi bik in chonh khawh na sinak telephone number kan pe ta" an ti. Number cu ka pek hna. An tuah an tuah i, hman an ka hlak. Thla khat ca lawng tuah piak phung asi tawn le thlakhat ca lawng, temporary an ka tuah piak tiah ka hei ruah ko.

Ka ID card cu a hung chuak i, "O6/23/2016 tiang" ca si. "Pathian Jehovah Jireh Patian timi cu hihi a rak si."  Pathian cu kan zumh i, kan bochan i risk kan lak ahcun, "Jehovah Jireh taktak a rak si ko" timi kha ka fiang chin lengmang.

Cucaah Abraham nih a zumh caah, a zumhnak ruangah risk a lak bantuk in, kan nih zumtu hna zong nih, "Kan zumh ahcun zumhnak ruangah risk lak ve i nun kan herh. License a tlamtlin lai le lai lo ka thei lo nain, Pathian nih a ka zaangfah ahcun ca tlamtling ngeih lo zongah ID cu ka tharchuah khawh ko lai" timi zumhhnak he ka rak cawk chung i, ka zumh bantuk tein a tlam a tling taktak. Ka ruahnak leng caan sau zong ka hmuh fawn.

                                   Port Columbus

June 23 ni zingka te ah Columbus International Airport in ka thawh. "Pathian i phuang thlah sehlaw cu, nihin ni hi ka license dihni asi hnga mu. Atu bantuk in vanlawng cung zongah ka tlawng kho hnga lo mu" ti ka ruat i, Pathian ka thangthat. Khual tlawn khawhnak ding ah, driver's license nun cu thil fate a lo nain thil pipa cem pakht a rak si. Thil fate a si lo.

Tutan ka tonmi thil nih, ka zumhnak a ka fehter deuh. Krihfa kan lamthluan cu "Zumh, bochan le raltha tein risk lak" hi thil biapi asi. Midland ahcun June 23-29 tiang ka cam. June 29 ni ah Midland in ka rak i thawh than. Midland International Airport ka phak ah, khua ka ruat. Driver's license kha rak nung kho hlah sehlaw, tu chun ni ah hin hika ka um hnga lo mu? Khawidah ka um hnga? Columbus ah maw, Bus station ah dah timi ka ruat. Jehovah Jireh thawng in ka tlung kho than cang lai ti ka ruat i, lawmhnak in ka khat.



                           MIA hmai ah a ka thlahtu hna he


                               Midland International Airport

Khuaruahhar ngai asi mi cu, June 30 ni ah mail box in ca pakhat a phan. "EAD na sawkmi approve kan in tuah" timi asi. Thla 2/3 chung ka hngah lengmangmi cu, cu ni ceu ah, kan in prove ko timi ca a phan. Ahnu zarh khat ah EAD card tharte cu a rak phan!

Pathian cu Jehovah Jireh asi. Kan zumhnak hi a tak maw taklo tiah a kan hneksak tawn. A kan hneksakmi cu kan rawhnak dingca si lo in, kan zumhnak a fehnak ding ca le Pathian thluachuahnak a thar in kan theih le relnak ding ca tu a rak si.

Khuachia Maw Kan Puh Hnga?

October 4, 2008 ah Columbus ah kan fale pali he kan rak i thial. Nikhat cu inncung ka um karah, ka fale pakhatkhat nih coka tii an rak deh. Khengtawlnak le coka chung vialte a ciar dih. Adang cu tii deh an hman lo caah, kan fahniang pa Cyrus Velceu Lian asi ko lai ti kha fiang tein ka theih. Cu lio ah kum 3 a tling deng. Laiholh a theih ngai cang. A u le cu Hanna, Nathan le Daniel an si.

Tii cu tuang a khat. "Cyrus Lian, aho dah tii a dek?" tiah ka van hal. Ka halmi cu "A ho dah tii a dek?" ti asi. A ka lehmi tu cu phundang pi in a ka leh.

"Papa, .........
"Hanna asi lo.
"Nathan asi lo."
"Daniel asi lo."
"Cyrus asi lo"

Ka halmi cu aho dah tii a dek ti asi nain, a ka lehmi cu a deklomi lawng a ka leh. A u le min cu pakhat hnu pakhat, an dek lo tiah a chim hna i, amah zong "A deklomi min ah aa chim chih ve."

"Cyrus, asi ahcun aho dah a dek?" tiah ka hal.

"Papa, ka thei lo" tiah ati.

Ka hal than. "Tii adekmi khuachiapi asi maw?" tiah ka ti i, "Aw, khuachiapi asi" tiah a ka ti.

Khuachia cu sik awk zong atha ti lo. Hal awk zong a tha ti lo. Asi le silo zong ka thei ti lo. "Ka ni i, ka fa, khuachiapi nih cun maw tii cu arak deh ko" ka ti le "Aw, khuachiapi asi" tiah aka ti.

Minung nih palhnak kan tuah hnu i, khuachia kan puh ko hnu ahcun, aa dih bak. Chim awk a um ti lo. Zeicatiah khuachia cu tazacuai awk le biahal awk a that ti lo caah asi.

South Africa ramhruaitu Nelson Mendella ruakhumh lio ah Pre. Brack Obama cu biachim ding in an rak sawm. South Africa cu thinphang le tihnung ngaimi ram asi. Security a biapi tukmi ram asi. Pre.Obama a um caah ruak humtu zong duh paoh in luhter khawh asi lo.

Culio ah South Africa Pre. Jacob Zuma asi. Cu lio ah Pre. Zuma ca holhlettu an um. Cu pinah hnachek mi hna caah holhlet zong an cah ve. Hnachet ca holhlettu cu kutzoh holhletmi asi i, Pre. Obama kamte ah a dir ve i, Obama biachimmi cu kutzoh in a leh piak hna. A cawlcang ve lengmang. Keimah zong nih TV in ka zoh ve i, "Hipa kutzoh holhleh hi phundang tuk asi? Akut pei azo sawhsawh ko hi" tiah ka rak ti.

Obama biahcimmi cu vawlei pumpi nih rak zoh cio asi. Bristih Deaf Association i CEO asunum David  Buxton nih, a rak zoh ve i, South Africa nawlngeitu a auh colh hna. "Hi holhlettu pa hi a min chim ding le ningzahnaknak acungah tlunter ding in" a ti hna. "A kutvaih ning le cawlcangh ning hna kha, hnachetmi hna, a upat hna lo asipin ah hnachetmi hna caah fahnak a chuahpi" tiah a rak ti.

South African a cheukhat nih, Twitter ah "Hi pa hi South Africa holh asimi Xhosa asiloah Zulu holh zong kutvaih in a rak let bal ko" tiah an ti.

Mr. Buxton tu nih cun, "Hi pa hi ngakchia kut cawl bantuk in pei a kut a cawlter i a bengh ko cu; kutvaih holhleh hi a cawng ballomi bantuk asi" tiah ati i, African National Congress (ANC) ah complain nak ca a kuat hna. "A lehmi hi sullam a ngei lo. Lih in a leh. Cungsang ah upa milianngan he umti a duh bia asi. A ral a tha tuk lehpek" tiah a rak ti.

South Africa ram i "kutvaih hlohleh lei thiammi hna nih an zoh tikah, South Africa ah holh pipa 11 tluk a um i, an hmanmi kutvaih ning cu aa khat. Asinain hipa kutvaih ning hi, cu hlei 11 lakah pakhat hmanh asi lo" tiah an ti ve.

Buainak tampi a chuak. Hi tluk in abiapimi ramdang bawi lianlian abik in Pre. Obama hna um lio i, hi bantuk minung hna Obama pawng umter le holhlehter cu thinphang tuk asi tiah an ti i, mawhchiatnak le buainak tampi a rak chuak.

Thawnghlattu (Journalist) nih cu kutvaih holhlettu pa cu an va kawl i, a umnak khua "khuate ah an va hmuh." An va ton i, interview an tuah.

"Kutvaih holhleh thiammi vialte nih na kutvaih le holhleh ning kha an zoh i, a hohmanh nih na lehmi asullam an thei kho lo. Sullam a ngei lo an ti. Kutvaih holhleh zong a thiam pek lai lo; a hrawkhrawl asi tiah an in ti" tiah an va hal.

Amah nih cun:

"Hlan ah atu bantuk upa lak ah kutvaih in holh ka rak let tawn ko. Tutan zong tha tein an ka fial i ka lehmi asi. Pre. Obama bia a van chim i, holhleh kan thawk bak ah khan, thlarau thalo (evil) nih a ka tlak le zeitin holh ka leh ti awk bak ka thei lo. Ka thluak vialte a vaivuan dih" tiah a rak leh hna.

Journalist nih cun "thlarau thalo" cu bia hal awk a tha ti lo i, biachalh awk a tha ti lo. Cuticun a dong thai. Cupa holhleh hmanlomi le sullam ngeilo in a kut a zomi le hnachetmi vialte zong nih zeidah a tuah ti awk thei lo in, holh a lehmi cu "thlarau thalo" le "Khuachia maw kan puh ko hnga?"

Ka ruat than. Kan coka tii thletu zong kha, ka fapa hniang nih cun, "khuachia asi" tiah ati ve ko i, khuachia puh duh ahcun puh khawh ngai asi ko hnga. Minung nih sualnak kan tuah tik paoh ah, "Satan nih a ka tukforh? Satan tukforhnak asi?" tiah kan ti theu tawn i, ruah awk aummi cu, "Satan nih teh ka tukforh hna caah si?" ati ve hnga dek maw? Amah hna khi sual aa phaw ve hnga dek maw?

Careltu nih hihi ruah ding aum. Sunghbau zatlaknak, vanchiatnak, ngaihchiatnak, thil pawipang, chuahsualnak, sualpalhnak le ningzahnak kan ton tik ah, a caan ah Satan kan puh; a caan ah "Pathian remruat asi; Pathian chimhrinnak asi? Pathian dantatnak asi? Pathian nih kan cantawk a khiahmi pei asi cu?" tiah kan ti tawn.  Hi Krihfa Theology zong hi careltu zeitindek na ruah ve?

US le Vawlei Pumpi Motor Khawnden Thihlohnak

Vawleicung ah minung kan karh chin lengmang bantuk in motor zong a tam chin lengmang. Lam zong a tam in a tha chin lengmang. Minung himnak ca an tuahmi zong a tha chin lengmang i, motor zong an tha chin lengmang nain, mithi cu akarh chin lengmang thianthiam. Motor khawndennak aruang cu tampi aum i, aphunphun in asi.

Tambik thihnak aruang hna cu:

1. Zurit le ritnak si-ai din ruang
2. Kum no motor mawngh ruang
3. Safety seatbelt belh lo ruang
4. Tar tuk ruangah palh sual
5. Lamsul thatlo ruangah
6. Khuacaan ruang
7. Motor rawh ruang
8. Daithlan (distract driver) ruang


Vawleicung Pumpi Motor Khawndennak

Vawleicung pumpi motor khawndennak le thihlonak hi atanglei bantuk in asi.

1. Kum khat ah 1.3 million deng lengmang an thi. Nikhat ah 3,287 in an thi.

2. Anungmi 20-50 million hi an i khawngdeng in, cawlcang kho lo tiang in a cheu an um.

3. Motor aa sudengmi tam deuh cu kum 15-44 mino an si.

4. Vawleicung mithi 2.2% cu motor khawndennak in an thi. Motor khawnden thih hi vawleicung thihnak ah atambik 9 asi.

5. Lamcung motor khawndennak hi mino kum 15-20 kar tambik thihnak a chuahpitu asi i, kum 5-14 kar thihnak vialte lakah minung tambik thihtertu asi.

6. Kum fatin te in kum 25 tang minung 400,000 hi lamcung ah an thi i, cucu nikhat ah 1,000 in an thi.

7. Lamcung motor khawnnak in a thimi 90% cu, sifak le athangcho cuahmah mi ram ah an si i, cuka ahcun vawleicung minung dihlak i zatceunak tlawm deuh an um.

8. Lamcung khawndennak ruangah kum fatin US$518 billion a dih i, ram pakhat cio i an GDP i 1-2% cu motor khawnnak ah a dih.

9. Motor khawndennak ruangah ram sifak le ram laiva pawl ram ah US$65 billion an sung lengmang i, cucu thanchonak caah an bawmhmi hna tangka nak in a tam deuh.

10. Biatak tein zuamnak le khamnak a um lo ahcun, 2030 achun motor khawnden thihnak hi thihnak vialte lakah atambik (5) nak si te lai.


USA Kumtin Motor Khawndennak

1. Kum fatin in 37,000 leng lengmang an thi (Acheu kum ahcun a zor deuh)

2. Athimi pinah 2.35 million an i khawng i, acheu pumtling lo ah an cang.

3. Kum 15 tang ngakchia 1,600 lengmang kumchiar in an thi

4. Driver kum 16-20 kar thimi hi 8,000 kuakap an si tawn.

5. Motor khawnden ruangah US$230.6 billion lengmang kumchiar an sung asiloah minung pakhat ah $820 lengmang khan sunghnak a chuak.

6. US citizen ramleng khualtlawngmi tambik thihnak cu motor khawndennak asi.

7. Nifatin in zurit ruangah minung 30 lengmang motor khawnden in an thi. Minute 51 ah pakhat in an thi. Kum fatin in $59 billion sunghnak a chuak.

8. Kum 65 cung driver million 36 cung an um i, nikhat ah minung 586 lengmang lamcungah an i khawng. Nikhat ah tar motor mawng 15 tluk lengmang an thi.

9. Kum 16-19 tleirawl hi fatin in minung 17 hrawng lengmang an thi.

10. Kum 1-54 karlak driver le passenger 2.2 million hi emergency room ah an thlawpbul hna.

11. Daithlang Driver (distract driver) ruangah, nitin in minung 9 an thi i, 1,153 an i khawng.





Zohchunhmi Ca

1. www.cdc.gov/motorvehiclesafety/

2. Associatilon for Safe International Road Travel

Electronic Education le Electronic Siangngakchia

Hlan lio sianginn kai ning ahcun thluak lawngte hman a rak si. Calculator zong a rak um lo. Calculator a chuah tik zongah, thluak hman an rak kan fial i, calculator hmanh hman an rak siang lo. Cu thil nih minung thluak kha a cawlcanghter i, a thanchoter peng. Thluak a kauhter peng.

Atu kan chan cu Electronic Chan an ti. Zeithil paoh hi electronic lengmang in a kal cang. Ca cawn tik zongah innchung in ca cawn i, sianginn kai bantuk tein tuah viar ve i, a lang in degree lak khawh asi cang. Kawlram i sape-sazu an rak ti bantuk deng asi. "Online Degree" an ti i, riantuan pah in innchung in degree sangsang lak khawh an si ve cang.

Cu thil cu a thanak le chiatnak an um veve. A thatnak cu "inn hlan a hau lo i mah innlo chung tein ca cawn asi; umkalnak tangka dih a hau lo; caan tampi a tlawmter; riantuan khawh pah asi; thadi tuk lo in degree lak khawh asi." Cucu a thatnak asi.

Achiat ngai nak cu "Achung kai bantuk in, saya te he i ton khawh asi lo. Hawikom ngeih lo ngai in um khawh asi. Midang sinah ruahnak zong lak awk a um deuh ti lo caah, midang tluk lo khawh asi. Hawi theih theih lo le hawi hngalh hngalh lo khawh asi. Hawi he um a nuamhnak a tlawm deuh." A tam deub caah cun, achung cawn cu thiamnak ahcun a tluk deuh lai lo tiah ruah asi.


                     Hlanlio sianginn kai ning

USA ah minung an i manh lo. Nunning a san caah tangka kawl pah a hau. Cucaah mi tampi ca ahcun, cacawn caan a har ngai. An duh ko zongah caan le tangka ah harnak aum ahcun an kai kho ti lo. Cucaah acheu siangngakchia cu achung i an kai hman ah, "cassette recorder" te an rak chiah i, an saya te bia kha record an rak tuah. An mah cu ka dang ah herh dang ah an rak kalta tawn. Cubantuk cu kan sianginn kainak UTS zong ah voi hnih thum cu ka hmuh. Aherh taktak ruangah an kal asi i, thiltha chuahnak ca a rak si ko.

Electronic chan ahcun "ca zong a fawinak in cawn asi cang." Hi thil nih siangngakchia caah thathutnak a chuahpi deuh. An thluak hmang lo in seh ah i ngatchannak a chuak i, cu thil nih siangngakchia thathutnak achuahpi. Ca duhlonak a chuahpi. Zeipaoh ah thluak hmang lo in, calculator le computer rumro an hman caah minung thluak zong nih atuaktan khawhnak a zor. Thluak zong a tum deuh lai tiah ruah asi. Cun siangngakchia nih thluak thabat an celh ti lo. Cucaah electronic culture ahcun siangngakchia hi an thluak a nenno ngaingai i, an fimcawnnak zong hi, "electronic education" asi ve.

Electronic education ahcun, minung thluak hi Video, TV, GPS, Calculator, cell phone, Ipad, computer le DS phunphai he an i tlai peng. Game phunphun he an i then kho ti lo. Cucaah "electronic education" ahcun minung nih seh kha uk lo in, seh nih minung a uk hna i, "seh um ti lo ahcun minung kha a cawl kho ti lo." Seh tello in a cawl kho ti lomi siangngakchia chan kan phan i, cu bantuk siangngakchia han cu, "Electronic Siangngakchia" an si.

Kum zabu 21 nak siangngakchia hna hi, seh he aa then kho ti lomi "electronic siangngakchia" ah an i chuah cang hna. Electronic siangngakchia hna cu, electronic tonghtham ahcun an thiam taktak i, electronic thilri hman ahcun an thluak a rang taktak i, cu thilri um lo tikah cun an thluak aa hmang kho ti lo. Tahchunhnak ah, an khuachung a fawi ngaimi hmun hmanh khi, GPS lo in an kal kho ti lo. Cucu "Electronic Siangngakchia" sining pakhat asi.



                       Electronic Siangngakchia umtuning cu hihi asi

A pawi cemmi cu "An tha a thut" mi asi. Electronic an i bochan i, ca tha tein cawn lo zongah an awng kho; ca an thiam kho ko. Degree sangsang an la kho ko. Asinain riantuannak taktak ah duhning hman khawh an si lo. USA i Univeristy lianlian Harvard timi bantuk hna hmanh ah hin mirum milian fa tampi cu nuamsul in sianginn kai i, miang nih ca thiam taktak in tuahpiak hi a tam tuk cang ti asi. Cu tluk cun college siangngakchia hmanh hi an tha a thu cang. Electronic Siangngakchia zong hi, university lianlian nih an serchuah cang hna.

Siangngakchia hi zeitluk in dah an tha a thut? Zeitluk in dah sianginn khan chung ah um an huam ti lo? Zeitluk in dah sayate le siangngakchia hmuhton a tlawm le sianginn kai pat in minung hi fim khawh asi ti lo timi, college tuanbia pakhat kan zoh hmanh lai.

University pakhat ah, lecturer saya pakhat cu siangngakchia pa (20) a ngei. Nikhat ni ahcun an zate 20 an kai. A thaizingah siangnngakchia pakhat pa cu, cassette aa put i a saya chimmi vialte kha cassette ah aw khumh ding in atuah ta i, sianginn cu a kai lo. Rian dang a duhmi a va tuan.

Ni 3 nak ahcun siangngakchia dang pakhat cu recording seh te aa put i saya pa aw cu record a tuahter hna i, amah cu inn ah a tin. Saya pa chimmi cu inn in a ngaih i a theih viar ve ko. Sianginn kai le kai lo aa khat ko cang.

Cuticun nikhat hnu nikhat siangngakchia cu an bau i, recording seh te lawng cu sianginn class ah an kai cang. Cachimh thawkka in, saya pa hmai cabuai ah recording tuahnak seh phunphun cu, an i tlar lulh ko. Adonghnakahcun, recording seh lawng sianginn an kai cang; siangngakchia cu an um ti lo.

Adonghnak ahcun saya pa lawng atang. Siangngakchia cassette cu an milu zat tein cabuai ahcun an i tling ko.

Sayapa zong zeituah awk a thei ti lo. Ahnu ahcun, a chimh dingmi ca kha a zapi tein cassette ah a khumh cia. Class ahcun necktie he a rak kai. Cachimh caan poh ah cabuai cungah cassette cu a on ta i, cassette le cassette lawngte ca an i chim ti asi. Saya zong adonghnak ah "electronic saya" ah aa chuah ve.

Cucu "Electronic culure nih a chuahpimi electronic education" umtuning cu asi.  Electronic education ahcun fimcawnnak le ziaza cawnnak abau tuk cang caah, innchungkhar nuamhlonak zong a chuak lengmang. An fimthiamnak hna kha, innchungkhar buainak ca hna asi theu tawn ti asi.

Electronic chan ah, Sayate le siangngakchia hmuhton, biaruah le fimchimh a tlawm cang. Cucaah siangngakchia tampi cu ca an thiam nain, an fim ti lo. Ca an cawng nain fimnak an cawng ti lo. Degree an la nain an nunnak caah degree an la ti lo. Cucaah cathiammi le degree sangmi zong hman awk a tha lomi tampi an i chuah cang ti asi!!!

Pennsylvania Ramkulh Ah Ramcar Akarh

Vawleicung khuacaan hi aa thleng ngaingai i, Africa ram hna cu "Global Warming" ruangah a chuakmi harnak an tong ngaingai cang. Cu thil nih cun Europe ram ah refugee tam tuk a zamter hna i, Italy le Greece tibantuk Africa he aa naihmi ram cu harnak tampi an tong cang. Hi khuacaan aa thlengmi nih vawlei pumpi a buai i, Australia le Tuluk ram tibantuk hna zong harnak tampi a chuahpi.

US cozah zong Global Warming hi biapi tuk ah an ruah cang. Thla fatin an ram ah thingram zeitluk dah a rawk? Ramcar zeitluk dah a karh? Khuahremnak zeitluk dah a chuak? timi hna hi cat lo in an zoh peng. USA zong khua a hrem ruangah harnak an tong deuhdeuh i, Global Warming hi sipuazi a hrawk khotu ah an ruah cang.


          US ramchung ramcarnak hmun (March 2015)

USA ah hin, Arizona, Texas, California, Nevada, le New Mexico tibantuk ramkulh hna ah khuacaan linhnak le rocarnak tamtuk a chuak i, harnak tampi a um. US tuanbia zoh tik ah, California khuahrem cu a zual taktak i, innchungkhar hmanding ti hmanh hi, cozah nih a zat khiahpiak an si. Acheu cu tihar ruangah ramkulh dang ah a pemmi zong an tampi. Ramchung ah refugee ah an i chuah ve. Hi acunglei ramkulh pawl hi cu, kokek in a carmi an si caah, khua a hrem tikah ruahzia thiam ngai awk asi. An ton pah lengmangmi zong an si fawn.


                             Pennsylvania tupi 

Asinain ramthatnak Pennsylvania tibantuk thingram thatnak hna a rocar i tii harnak a chuak timi cu, thawngpang phun dang ngai asi. Naite ah thawngpang a chuakmi cu, Department of Environment Protection Agency nih, Pennsylvania Ramkulh ah county tam nawn cu, "a carmi hmun" (drought watch) ah an chiah i, cozah nih an zoh peng lio asi. March thla ah, county 67 ummi chungah 27 cu "a carmi hmun" tiah an chiah i, atu ahcun county 37 an chiah cang.  An khualian bik Philadelphia le a chehvel tu cu, a carmi hmunhma ah an chia rih lo. USA cu an fim caah, thil fate buainak a van chuah bak in, ralrinnak le fimchimhnak hi an thawk colh ve.


Acunglei map hi Pennsylvania Ramkulh i, khua a khennak hmun an piahmi asi. A ennak hi, "zohpengmi khuahremnak hmun" cu an si. Tii an har ngaingai cang an ti. A hrinnak hi cu an mah ningte an si rih ko.

Hi a ennak hmun hna hi, acarmi hmun i an chiahnak aruang cu January in May thla tiang ah vur le ruahsurmi a tlawm tuk caah, vawlei tang tii a zor tuk caah asi an ti. Naite ah ruah fak ngai in sur nain, an liam viar i, vawlei hrawhnak tu a chuahter i, vawleitang tii cu a kaiter hlei lo ti asi. Meiti cawhnak ah thingram an hrawhmi le tii-hnar an hrawhmi ruang zongah tii harnak aa chap asi kho pah ve.

"Drought watch" timi cu Pennsylvania Ramkulh ahcun "khua a hrem" tiah timi tahnak a din bik asi. Hi dirhmun a phak ahcun, mipi nih tii an hman ning kha mah lungtho tein 5% rak thumh cio ding ti asi. Cun cozah zong nih tii an chuah ning kha thumh ding ti asi.

Hmailei ah tii kan har sual lai ti an phan caah, hi dirhmun a phak ahcun hitin nan i ralring lai tiah cozah nih ruahnak an pek hna: "tii hi a herh taktak lawng ah hman ding; zunput tii tlawm deuh in thlak ding; pipe zutmi chek le remh ding; tii tlawm deuh a chuakmi pipe hman ding le thilsuknak seh hna hman tikah meter tha tein chek i a hleihluan in tii hman lo ding" ti asi. Thil suk tik zongah thil kha khatte in rawn hnu ah suk ding tiah an ti.


                   Pennsylvania Ramkulh tupi thinghmawng

Pennsylvania cu Ohio nichuahlei ummi asi. Ramkulh dawh taktak asi. Meiti tampi a chuak i, USA ah rum ah 8 nak chung ah aa telmi ramkulh asi. Fingtlang a tam, horkuang atam, thingram tuhmawng a thatnak hmun asi i, ramkulh dang he aa lo lo. Ahninhno taktaknak hmun asi. Cu bantuk hmun i, vur tla le ruahsur a tlawm ruangah "ram rocarnak" le tii harnak a chuah ko ahcun, khuaruahhar ngai asi. Pennsylvania hmanh tii har le ram rocarnak an ton ahcun, USA ramkulh dang hna zong a tong kho ngaimi dirhmun ah kan um. Vur tlaknak ram ah vur a tlawm tuk cangmi zong hi, Global warming ruangah asi i, hmailei ahcun tii harnak hi, kan ton cio te dingmi buaibainak pakhat a si cang.

Cucaah kan innchungkhar cio ah "tii" kan hman tikah lungfim tein tii hman ding asi. Aman ken pek pat ti in, duhpaoh in hman ding asi lem lo. Vawleitang tii hngat chan in anungmi ramkulh kan tampi caah tii kan hman tikah, sikan ngei taktak in hman a herh. Vawleitang tii siseh, vawleicung tii zong siseh, vur le ruah hngatchan in aa ummi tii an si. Cun thingram zong kan dawt le tii hnar (watershed) runven cio hi, mipi kan rian asi.



Zohchunhmi Ca

Read more at http://www.philly.com/philly/news/local/20150618_Drought_watch_expanded_in_Pennsylvania.html#dm4GUpRKBzMIHJBo.99

Protestant Krihfabu Lianbik "Southern Baptist Convention"

USA ah Krihfa tambikmi bu cu Roman Catholics an si. A van changtu ah Protestant timi Krihfabu an si. Protestant hi Cathlonics bantuk in bu khat ah aa hlummi an si lo. Bu tampi ah an i then. Hi chungah a lianbikmi Krihfabu cu Southern Baptist Convention (SBC) an si i, million 16.2 member an si. Biakinn 46,000 tluk USA le Canada ah an ngei.

Atu lio an president cu Rev. Ronnie Floyd asi. Amah nih tutan convention in kan i tinh bik mi cu, "Thanghnak a umnak hnga thlacam ding le Krih caah vawlei hmunkip phak ding" timi asi ko a ti. Nu he pa he, Convention center ah khukbil in thla an cam hna.


                     Rev. Ronnie Floyd

SBC conference 2015 cu June 16-17 ah Columbus Convention Center ah an tuah lai. Mi tampi cu kan hnu zarh Nirukni ah an rak phan cang hna i, Central Ohio ah mission project ah rian an tuan hna. Khua chung hnawm an char; dum an tuah piak hna; inn an remh piak hna i, thil tampi volunteer in an tuan. Ohio ah a voikhatnak bik an tuahmi convention asi. Columbus le Ohio caah tuanbia ngaingai asi.

Laimi caah CBCUSA a civui a ropui bantuk in, USA caah cun biaknak convention ah a ropui bik pakhat asi ve.


              Greater Columbus Convention Center

Ohio Ramkulh ah SBC biakinn 700 tluk aum i, Columbus area ah 119 a um. Ohio ah an member zong an tam ngaingai. Tutan an convention ah minung 10,000 tluk an kai lai tiah an i ruahchan. Hi chungah ka kip in, volunteer 3,500 tluk an ra i, Columbus area ah nifatin in mission rian an tuan hna lai. An khawmpi a ropui taktak tinak asi. Hi convention nih hin Columbus ah tangka million tam ngai a luhter lai ti asi i, Columbus mayor zung cu an tha a nuam ngaingai.

SBC hi mission riantuannak ah a cak ngaingaimi Krihfabu an si i, a ra laimi kum sawm chungah member zumtu thar 15,000 hmuh ding an i tinh.

2015 Convention hi SBC tuanbia ah a biapi taktak. Zeicatiah USA ramkulh tam nawn ah, "Gay marriage" (Chiatha-khat umnak) kha an fehter cuahmah lio a si. Hmai thla hrawng ah, Supreme Court ah chia-tha khat hi i um khawh asi ko tiah an ti te theu lai tiah ruahchannak a um lio asi fawn. SBC cu nu le nu, pa le pa um a duh bak lo mi an si. Zeicatiah "thit-umh timi cu nu le pa i umnak hi a si ko" tiah asullam an dirpi peng.

2014 ah Lifeway Research ministry nih poll an lak tikah, "gay marriage" hi onh ding asi ko tiah American ram mipi zatceu nih an ti. Evangelical Krihfa chung ah poll an lak tikah zatuak ah 30% lawng nih, chia-tha thitumhnak onh ding asi ko tiah an ti.

Rev. Floyd nih, "Kan nih cu Pathian le a bia thiang kan i sehchih, zeidang kan i sehchihmi pakhat hmanh a um lo. Nihinni ah mi zapite theihter than kan duh hna. US Supreme Court le an nunphung hna hi, adonghnak bik nawl ngeitu an si lo. Thitumhnak he pehtlai in Patian tu hi adonghnak nawl ngeitu asi i, a biathiang ah kan nih cu kan dir" tiah a ti.

Nazi-Germany lio ah, Dietrich Bonhoeffer bia hitin aa cherhchan:

"Silence in the face of evil is itself evil. God will not hold us guiltless. Not to speak is to speak, and not to act is to act."

Atu hi "USA passtor dihlak caah Bonhoeffer bantuk in dir caan asi" tiah gay marriage kong ah a chim. Tutan an convention i biapi bik le linsa bik in caih dingmi le biakhiah dingmi cu, "thit-umnak kong asi lai" ti asi.

SBC hi evangelical an si. Conservative ngaimi an si i, "nu hna hi, ordain an pe hna lo. Lehthahnak nawl an ngei lo. Nauchuak thlacamnak nawl an ngei lo. Tipil peknak le Bawipa zanriah peknak nawl an pe hna lo." Member an tam caah USA politics ah awka a ngei ngaingami le nawl a ngei ngaingaimi an si ve.

Evangelical Krihfabu deuh paoh cu SBC he an pawmning aa khat deuh hna. Billy Graham te hna hi, Evangelical an si. US President thim kum ah, Billy Graham awka hi Evengelical Krihfa pawl nih hin an ngaih taktak. Amah nih a pawmmi le a chimmi bia hi, mi tampi nih an dirkamhpi tawn caah, thim kum ah hin SBC le Evangelical Krihfabu pawl hi an lar ngaingai. Ohio zongah a cak ngaingaimi an si caah, Election kum ah hin an mah hi bia a khiak ngaimi an si tawn.


                        Columbus Khualipi

USA Krihfabu Lian Bik 15

USA ah Catholic an lian bik.



1. Southern Baptist Convention: 16.2 million members
2. The United Methodist Church: 7.8 million members
3. The Church of God in Christ: 5.5 million members
4. National Baptist Convention: 5.0 million members
5. Evangelical Lutheran Church, U.S.A.: 4.5 million members
6. National Baptist Convention of America: 3.5 million members
7. Assemblies of God: 2.9 million members
8. Presbyterian Church (U.S.A.): 2.8 million members
9. African Methodist Episcopal Church: 2.5 million members
10. National Missionary Baptist Convention of America: 2.5 million members
11. The Lutheran Church-Missouri Synod (LCMS): 2.3 million members
12. The Episcopal Church: 2.0 million members
13. Churches of Christ: 1.6 million members
14. Pentecostal Assemblies of the World: 1.5 million members
15. The African Methodist Episcopal Zion Church: 1.4 million members
Read more at http://www.christianpost.com/news/the-15-largest-protestant-denominations-in-the-united-states-92731/#XOLKYcHr2iyho5uC.99

Hrial Ding & Ralrin Ding

Minung kan nunnak ah, "Hrial dingmi le ralrin dingmi" tampi an um. Hrial ding na hrial khawh le hi ralrin dingmi na ralrin khawh ahcun, na nunnak thil tampi ruah zia le tuar zia na thiam lai i, "fim" zong na co lai i, midang nih thangthatnak na hmuh lai. Na lam a tluang lai i, vawlei ah nun chan na ngei lai.

1. Mi nih an i thangthat tikah va hlawk tuk lem hlah. Vorvok bang zunput tlak sual a fawite.

2. Mi nih an in nanh tik le na thang an i chiat tik zongah, va cawn tuk lem hlah. "Pit-taing-taung" bantuk in na tlaknak hmun paoh ah a dir khomi si va zuam.

3. An i fak ah siseh, an in namh ah siseh, va thleng lengmang hlah. Zeicatiah an in thangthatnak le namhnak nih, na si ning an thlen ahcun, "na chungah biatak a um lo" tinak asi. Zeibantuk in an i ti zongah, "Nangmah-cu-nangmah va si ko."

4. Toidornak biachim cu a tha. Asinain mi an sia a rem lo tiang in toidornak bia na chimnak hnga lo va ralring. Zeicatiah midang nih "ziar" ah an ruah sual lai.

5. Mi nih an in fak tikah, sang tuk ah va hlorh hlah. An i thangchiatnak tikah na tlaknak a sang tuk sual lai.

6. Mi nih an in doh tikah rawhnak ah na hman ahcun "na der taktak" tinak asi. Thatnak le thazaang ah na hman ahcun, na caah "caantha" (opportunity) tu an si lai.

7. Mi nih ruahnak an in cheuhmi paoh cu va ngai ko. Lak ding le lak lo ding bel, nangmah tein bia va khiak. Na caah a tha bik kha la law, a tha lo mi cu, va ngai duh lem hlah.

8. Midang lungton zuam cu thil tha asi ti kha va thei. Asinain cu thiltha tuah cu va tim tuk hlah. Zeicatiah nangmah le nangmah hmanh na lung na ton lo lio caan ah, midang lungtong in ka nung lai timi cu, na caah thilrit ngai asi kho men.

9. Mi chimmi paoh va zum hlah. Na zumh i na phurh khawh lo sual ahcun, pial nenh in an nenh lai.

10. Chim lo dingmi bia tiah na ruahmi cu, na nupi le na va zong va chim hna hlah. Nangmah le nangmah zong va chim tuk lem hlah.

11. Na ka in a chuakmi bia paoh va chim hlah. A chuah hnu ahcun na zuk kho than ti lai lo.

12. Hlen va hmang hlah. Zeicatiah na hlenmi hna nih an theih ahcun zeitikhmanh ah an in zum ti lai lo. Nangmah le nangmah zong a donghnak ahcun na hleng fawn lai.

13. Biatak chim hi thiltha taktak asi. Cucu va nunpi. Asinain hihi philh hlah. "Biatak paoh hi chim le phuan ding an si lem lo" ti va thei.

14. Midang kong ah va sawhkhih in va buai tuk hlah. Cucu thiltha lo asi. Nangmah le nangmah kong tu ah khan va buai deuh.

15. Tinhmi ngei lo in zeihmanh va tuah hlah. Zeicatiah cucu saram nih an tuahmi ziaza asi caah asi.

16. Tih ding va tih, ngamh ding va ngamh. Cucu fim le ralthat an si.

17. Na tha va thu hlah. Thathutnak nih sal ah an tlaih ahcun, na luat kho ti lai lo.

18. Tangka va duh tuk hlah. Zeicatiah tangka duh tuk cu sualnak vialte an i thawknak thlaici asi.

19. Ihzau hi va duh tuk hlah. Zeicatiah "Zaam Daal dirhmun na phan sual lai."

20. Zudin, sa-ei, ritnak sii tongh hmang hlah. Cu hna cu na thisen ah sualnak thlaici an si.

21. Aungbali thut va hmang hlah. Zeicatiah khika in na hmuhmi tangka paoh cu, midang mitthli in a ra mi an si ti va thei.

22. Nu le pa sualnak tuah va hmang hlah. Zeicatiah ngaihchihnak nih an zulh colh lai i, na nuamhnak vialte cu, ngaichihnak in an dong lai.

23. Mithi topi va daithlang hlah. Zeicatiah cucu nan innchungkhar ah a ra hrimhrim dingmi asi ve.

24. Va khiarcar tuk hlah. Cucu sifah vialte lakah, sifah bik asi timi va thei.

25. Na rum tikah va porhlaw hlah. Zeicatiah vawleicung ah mirum sifak ah aa cangmi tampi an um timi va philh hlah.

26. Na dawh tikah va uangthlar hlah. Zeicatiah dawhnak hi an ziam zau tawn ti va philh hlah.

27. Na dawh ruangah va zumhnai hlah. Ngengpi zong aa dawhnak a ki nih a nunnak asunghter tawn ti va philh hlah.

28.Na dawh tikah va ralring chinchin. Zeicatiah aa dawhmi pangpar cu tawhtuan an tong ti va philh hlah.

29. Na innpa he rem tein um va zuam. Zeicatiah innpa he remlo cu, kedanh tet danh bantuk asi.

30. Midang he dawt a tha. Va dawt tuk lehpek zong a tha. Asinain hihi va philh hlah. Nan i dawt peng khawh lo ahcun, nan i huatnak asi sual lai.

31. Mi na bawmh hna tikah, nangmah amiak hmuhnak ding ca kha, biapi ah va chia hlah. Zeicatiah cucu "athaingmi bawmhnak" asi lo.

32. Mi na thenh-pek tikah a kir than lai timi ruahchannak he va pechan hna hlah. Zeicatiah cucu nangmah le nangmah na pek-thenh pei asi ko cu!

33. Mi bia in nun va tim hlah. Cucu thabatnak men asi.

34. Na kaa nih a duh napat ti in, rawl ei va hmang hlah. Na paw nih a duh ti maw, duh ti lo timi va ruah piak ve tuah!

35. Zeitikhmanh ah, lamkhat lawng in kal va tim hlah. Zeicatiah kalnak lam dang tampi aum timi va philh hlah.

36. Harnak na ton tikah na lung va dong hlah. Cucu na lonh khawh tikah, lunglawmhnak nih a ka hngah ko timi va philh hlah.

37. Thatnak tuah a duhlomi he va kom hlah. An zia an in chonh ahcun na kir kho ti lai lo.

38. Sualnak tuahnaklei ah a khul a rang tukmi kha va zul hna hlah. Zeicatiah zeitindah kan dongh lai timi a tuaklomi hna pawl lamthluan ah a kalmi lam an zulh caah asi.

39. Zan na ih lai ah lungthin dai tein ih va zuam. Zeicatiah thaizing ah thawh ti lo khawh asi.

40. Vawleicung na rumnak, na thawnnak, na fimnak le lianhngannak bochan in tuang va khawng hlah. Zeicatiah cu vialte cu, thlankhur ah na luhpi dingmi pakhat hmanh an um lo.

41. Vawlei ah ruannak pakhatte lawng a um timi va philh hlah. Cucu thlankhur asi ti va hngal.

42. Na fim ko nain na fimnak nih thiltha a chuah pi lo ahcun, cu fimnak cu hruh asi ti va philh hlah.

43. Mi lehrul cham va hmang hlah. Zeicatiah lehrulchamnak cu a dong kho tilomi ral (war) asi.

44. Nun that cu a tha. Asinain na that ruangah na lu cungah midang buu va tuahter hna hlah. Zeicatiah ek an in ek hnawh lai.

45. Mi nih an in thih-phaih ruangah, na ral a chiat i, na thin a phan ahcun, "dirhmun ngei lo mi" na si tinak asi. Nangmah tein va tuak law tih ding va tih, ngamh ding va ngamh ko.

46.  Mi nih voikhat an in hlen ahcun an mah sual asi. Voi hnih an in hlen ahcun nangmah sual asi.

47. Lih hi va vahpi hlah. Zeicatiah adonghnak ah nangmah nih na zumh lai i, cu lih nih an hloh lai.

48. Chiatnak kha thatnak in luphih le donghter va zuam. Zeicatiah, chiatnak kha chiatnak in na donghter ahcun, tuanbia chia vawlei na tialta kha asi.

49. Ahnulei liamcia thil cu remh khawh an si ti lo timi tha tein va chinchiah. Hmailei ca lawng ah saya tha an si timi va philh hlah. Liamcia thil kha saya tha i na hman lo ahcun, "Nang cu saya na ngei ti lo" timi va hngal.

50. Chiatnak lei ah, na sining le thil aa thlen tikah na lung va rawk hlah. Zeicatiah zei thil hmanh hi an hmun lo timi va thei. Thil aa thlen ning hawih in thlen tu va zuam. Cucu na caah thil tha bik a si.

51. Na nunnak ah lungsi-hnangam tein nun khawh va zuam. Zeicatiah cucu a nuam cemmi nunnak asi. Sui le ngun zong nih a cawk khawhlomi nunnak a si.

52. Na zanmang khi, lam hruaitu ah va ser hlah. Zeicatiah zanmang cu, chun ah an lo tawn ti va philh hlah.

53.  Lungchung saduhthahnak ngeih cu a tha ko. A man liam haumi asi lo caah. Asinain na satuhthahmi tlamtlinnak ding cu, "a man a fak tuk" timi va philh hlah.

54. Vawleicung pumpi huap in saduh va that ko. Asinain na umnak khuate ah riantuan va tim.

55. Na thutnak sia a rem ko ahcun va thial duh lem hlah. Thutnak tin lo sual a fawite.

56. Mi toi i dor cu a tha tuk. Asinain toidor tuk lehpek in a hleihluan tiang biachim khi, "uanthlar pakhat asi" timi va philh hlah.

57. Uanthlar hi phun (3) a um ti va ruat. Uanthlar pakhat cu, "Sining nak sangpi in i chim" asi i, cucu "Cunglei uanthlar" ti asi. Adang uanthlar pakhat cu, "Sining nakleng niam tuk in i chim khi asi." Uanthlar phun thumnak cu "Asining tein chim asinain, atu le tu chim lengmang khi" asi.

58. Citi cu a al kha a rian asi. Mei cu a ceu le kangh kha a rian asi. Minung i kan rian cu, Sertu duh ning nun kha asi.

59. Minung nunnak caah riantuan a herh. Asinain rian kha na hruhpi ahcun, cucu hruhnak pakhat na ngeih asi timi va philh hlah.

60. Midang he a thianglomi zuamnak ah va tel ve hlah. Teitu na si tikah na lawm lo sual lai.

61. Na tuanbia kha zeitikhmanh ah va philh hlah. Cucu nangmah le nangmah na philh asi cang.

62. Midang ngaihtiam cu a biapi tuk. Asinain nangmah le nangmah ngaihthiam kha a biapi deuh ti va philh hlah.

63. Nangmah le nangmah kha, ngaihthiam hmasat va philh hlah. Zeicatiah nangmah le nangmah hmanh na ngaihthiam khawh hlan ah, zeitindah midang cu na ngaihthiam khawh hna lai?

63. Mi thil na fir lai ah hihi va ruat. Midang nih an thlantii le an nunnak dih in an kawlmi asi timi va philh hlah.

64. Na va pa inn i a ngam lo ahcun hihi va ruat. "Nupi le nih zei dah palhnak kan tuah?" timi va ruat.

65. Na nupi inn tin a huam lo ahcun, hihi va ruat. "Va le nih palhnak zeidah kan tuah?" timi va ruat.

66. Fanu fapa hna, inn i an ngam lo tikah, "Nu le pa, zeidah kan palhnak aum?" timi ruah a herh.

67. Hmurka thlum tukmi thinlung ah, hling aum kho ve ko timi va philh hlah.

68. Na din dingmi le ei dingmi "tii/rawl" khi, na eidin hlan in tha tein va zoh ta hmasat. Na paw chung i a luh hnu ahcun luak a har cang ti va philh hlah.

69. Na rum lio le na thawn lio i hawikawm kha hawikawm tha an si lo kho men. Na sifah lio le har lio caan i hawikawm tha kha, hawikawm tha taktak an si timi va philh hlah.

70. Vawleicung thil vialte kha theih le hngalh khawh dih va zuam hlah. Cucu minung caah asi kho lomi an si timi kha va thei law, na lungthin a dai ko lai.

71. Khuang an tum tikah va lam lengmang hlah. Tahnak hla an sak tik zongah va tap lengmang hlah. Lam caan aum, tah caan aum timi va thei zungzal.

72. Na lung aa lawmh tik ah va lawm ngai ko. Zeicatiah cucu a dong khomi asi timi va philh hlah.

73. Na ngaih a chiat tik le na lung aa lawmh tik ah hihi va philh hlah. Lunglawmhnak le ngaihchiatnak hi, tlik aa zuammi bantuk an si.

74. A siangngakchia na si chung paoh cu, na saya cungah zeitikhmanh ah kai va tim hlah. Cucu hruh vialte lakah hruh nganbik pakhat asi.

75. Na nu le pa cu, zeibantuk an si zongah va tihzah hna law, va upat zungzal hna. Zeicatiah an mah cun, nangmah na thawknak an si caah asi. An mah lo in ka um kho lo timi kha va philh hlah.

76. Na unau he dawt kha va tlolh hlah. Zeicatiah na thlankhur kam ahcun anmah lawng an tang te lai timi va ruat zungzal.

77. Zan hi a mui zungzal lai ti in va ruat hlah. Niceu a chuak than lai timi va ruat. Zan i na tuahmi vialte kha niceu ah fianter an si lai timi i ruahchan.

78. Mi vialte nih mah le mah cu, a tha bik in i ruah cio asi. Hihi va philh hlah. Nangmah le nangmah aa tha bik in na ruah bantuk in, midang nih an ka ruat lem lo tiah va ruat.

79. Sualpalhnak cu uanthlar ding asi lo. Asinain sualnak na tuah tikah, va phuhrung peng hlah. Zeicatiah na sualnak kong ruah dingah, "mi khi an i manh tuk lem lo" timi va philh hlah.

80. Vawlei ah chukcho a um ti va philh hlah. Chuk na zuan tikah, cho a um timi va ruat.

81. Thil tha thlaici na tuh hmanh ah, thil tha a chuak bak lai timi aamah khan khawh asi lo. "Thil chia thlaici na tuh ahcun thil tha a chuak bak lai lo" timi belte aamah khan khawh asi.

82. Thil tha tuah cu na zuam khawh chung in va zuam. Na tuah cawk le tuah cawk lo tiang in. Asinain thil tha na tuah tik hmanh ah hihi va philh hlah. Thil tha na tuahmi ruang hmanh ah, thangchiatnak cun na luat hlei lai lo.

83. Na nunnak caah hman dingmi thil (2) Pathian nih an pek. Na thluak le lung an si. Na nunnak kha na tluak nih hruai sehlaw, midang he pehtlaihnak caah na thinlung va hmang.

84. Mi thleidannak thinlung va ngei hlah. Cucu Bawipa huatmi thil asi.

85.  Mi kha duh paoh in va ti hna hlah. Midang nih an in ti tik ve sual lai.

86. Hruh cu a nuam an ti. Zeibantuk thil na ton hmanh ah, "aa nuam pengmi" na si ahcun, cucu mihrut cazin chungah tel tluk asi cang.

87. Hmailei kong thil tamtuk hngalh chung khi va duh lem hlah. Zeicatiah nuamhlonak tu tam deuh na chap lai.

88. Zertian in khuaruah le nun va hmang hlah. Zeicatiah cucu nangmah hrawktu an si sual lai.

89. Na nunchung ah tangka nih cawk khawhlomi thil sunglawi taktak ngeih va zuam. Cucu "nun-thatnak" asi.

90. Zeithil hmanh hi "akal lei kir lei" an um ti va philh hlah. "Awka nem in mi na chonh ahcun, awka nem in an in leh lai i, awka hrang na hman ahcun awka hrang in an in leh ve lai."

91. Midang tlaknak caah rap va chiah hlah. Nangmah le nangmah tu na awh sual lai.

92. Na sualnak kha midang va puh hna hlah. Ahohmanh nih midang sualnak thilrit phurh an huam lo.

93. Thil tha tein hlat hlan le theih hlan ah, lunghrin va hmang hlah. Cucu na caah sualnak thlaici pakkhat asi. A keuh sual ahcun, theipar chia a chuak sual lai.

94. "Thil theih pah hruphrap hi tih a nung" ti va philh hlah. Theih le theih lawlaw, theih lo le theih lo lawlaw a tha deuh tawn.

95.   Mifim mi nih an hngalhmi thil pakhat te lawng a um timi va ruat law na fim deuh lai. Cucu "Zeihmanh kan thei rih lo timi asi."

96. Mirum he hawikawmh khi va duh tuk lem hlah. Zeicatiah mi hnuzul ah na chuah sual lai.

97. Thil tampi na thiam zongah, na pawcawmnak caah cun pakhat te lawng va tlaih. Zeicatiah tam tuk na tlaih ahcun fek tein pakhat hmanh na tlaih kho lai lo i, na lam a tluang lai lo.

98. Na nunchung ah tih ding pakhat te lawng a um. Cucu "Na thih ni ah tuanbia chia tial ta" khi asi.

99. Miphun dang sining va uar hlah. Zeicatiah miphun dang nih "Kan miphun na si" an in ti bal lai lo.

100. Nangmah le nangmah va upat tuah. Cuti asiloahcun "Aho nih dah an in upat khawh lai?"

101. Lih in tangka hmuh va tim hlah. Zeicatiah cu tangka nih, na nunchung lih-sal ah an tlaih khawh.

102. Na kut cung ummi pithlung vate khi, van ah a zuangmi varang nakin a sunglawi ti va philh hlah.

103. Nupi na thit hlan ah hihi va ruat. Nupi thit cu thilri cawk le tlanglo thlawh asi lo ti va philh hlah.

104. Thlapa kai khawhnak thazaang hmanh na hei ngei ko hnga. Asinain, "Zeitindah thlapa kai ding asi lai?" timi na ruah lo ahcun na kai bal lai lo.

105. "Pathian nih a tuah khawhlomi thil a um lo" ti va zum. Asinain "Pathian nih na caah, a tuah duhlomi le tuah aa timhlomi thil tam tuk aum" ti va philh hlah.

106. Chawleh khi na pahrang asilo ahcun va let duh hlah. Leiba ngeihnak tu asi lai.

107. Pathian nih tinhmi ngei tein an ser. Pathian tinh piakmi le an ser channak khi va ruat. Na theih khawh ahcun, nun nuam bik mi pakhat na si kho.

108. Hruaitu na si tikah hihi va ruat. Ahohmanh 100% lungtling in ka hruai kho hna lo timi va fiang.

109. Mi sin ah dawt hlawh tein nun va zuam. An in dawt lo tikah "ka sung tuk" tiah va ruat lem hlah.

110. Minung i a rian ngan bik cu, "Minung si hi a si ko." ti va philh hlah. Cu minung sinak cu, "Minung khuaruah in khua ruah le minung nun in nun khi asi ko."

111. Bia na chim lai ah, na pawng ummi hodah an si timi kha, va ruat ta hmasat hna. Mi an i phuhrun dingmi bia na chim sualnak hnga lo va ralring.

112. Bia hi tam tuk in va chim lem hlah. Na chim bantuk in na zulh le nunpi khawhlo ahcun, mi nihsawhnak na tuar lai.

113. "Hi rawl cu ka ei kho lo, ka duh lo" timi tam tuk in va chim hlah. Ei awk a um lo tik ahcun, lungmawt hmanh ei asi theu tawn.

114. Mi thil na thenh tik hna ah, na duh lo fe rumro thenh va hmang hlah.

115. Mi sa na hleh tik zongah ei awk a tha lo mi va hleh hna hlah. Na sahlehmi nih lawmhnak nakin thinhunnak tu a chuahpi deuh sual lai.

116. Mi thilhal va pang tuk hlah. Zeicatiah hal a hmang tukmi cu mi nih an huat tawn hna.

117. Lunglawmh na duh ahcun nun va siang; aa lawmlomi si na duh ahcun na si va khiar.

118. Thahnem va ruat tuk hlah. Zeicatiah sunghnak tu na tong chin kho.

119. Chiatnak fate khi zeirel lo in va um hlah. Zeicatiah meicil fate nih innpi a kangh khawh ti asi.

120. Lahkhah tlinglo in an in pek tik i, na zai huam ahcun, a hlei in an in pek tik zongah va zai than rih. Cucu adingmi thil asi.

121. Cancer zawtnak nak in a dam a har deuhmi cu, lungthin chiakha ngeih asi ti va philh hlah.

122. Sur khuh zia na thiam lo nain sur va chek duh hlah. Nangmah le nangmah na khuh sual lai.

123. Midang nih an tuahmi poah tuah ve va tim duh hlah. Zeicatiah minung hi pahrang kan ngeih cio caah asi.

124. Zan tlaipi ih le zingka tlaipi thawh hi, thathut lak ah thathut fakbik pakhat asi ti va philh hlah.

125. Hringtu nu le pa a sersatmi cu Sertu Pathian serhsat asi timi va philh hlah.

126. Hrin cia na chungchuak fa na dawt lo ahcun, Saram nunzia he ka hlat ti lo timi va ruat zungzal.

127. Minung duhnak tlinter zuam khi thlitu dawi bantuk asi. Zeicatiah, minung duhnak cu khuachia hmanh nih atlinter kho lo timi va thei.

128. Tar khi zeitik hmanh ah va nihsawh hna hlah. Nang zong na tar ve te lai ti va philh hlah.

129. Na no lio ah ningcang lo in khua va sa hlah. Zeicatiah khakha hram na thlak lio asi i, na theipar a vui tikah na lawm lai lo.

130. Nu zuangzam le pa zuangzam he va duh hlah. Zeicatiah ngaichihnak theipar na zun sual lai.

131. Awkhlawh khi va nihsawh hna hlah. An huam ruangah an tuahmi asi lo ti va thei.

132. A lar tukmi si zong va duh lem hlah. Khi zong khi rianhar le retheihnak pakhat asi ve ko.

133. Midang na huat hna hmanh ah, na unau cu va hua hna hlah. Unau cu huat ding ah hrinmi kan si lo timi va thei zungzal.

134. Zeithil na tuahnak hmanh ah, thlachiat va ruat zungzal. Cucu a sunglawi bikmi lungput asi.

135. Upatnak hmuh na duh ahcun midang upat va pe hmasat hna.

136. Ngaihchih zongah a thahnem tilom thil (2) a um: "zawt le no lio caan" hi an si.

137. Thil tha tuahnak ah, na lungsia herhmi te kha tuah va zuam. Zeicatiah hmailei ahcun tuahnak caan dang aum ti lo kho men.

138. Minung nunnak ah a biapi cemmi thil pakhat cu, ngaichih awk um lo tein nun hi a si.

139. Na nunchung ah a tha bik in nun va zuam. Zeicatiah voi khat lawng minung asi dingmi na si caah asi.

140. Thatnak tuahnak leiah na khulran a tha i, chiatnak tuahnak lei khulfum a tha ti va philh hlah.

141. Minung hi thilri bantuk in va ruat hlah. Zeicatiah Pathian kha thilri ah na ruah asi sual lai.

142. Nupi thit le va ngeih na tlolh ahcun thil tam tuk ka tlolh cang ti va philh hlah.

143. Thilri na cawk hlan ah hihi va ruat. Tangka cu zeitik paoh ah thilri ah an cang kho i, thilri cu zeitik paoh ah tangka ah aa chuah kho ti lo.

144. "Nuva thurual tluk lo thennak, Krihfabu thurual tluk lo kuainak" timi va philh hlah.

145. Mi cu a thihhlan ah va sunhsak law, a thihni ah ruak va hngah duh hlah. Zeicatiah a thih tikah, zeidah a ka tuahpiak timi pakhat hmanh a thei ti lo.

146. Mi cu a nun lio ah inntha va sak piak tuah. A thihni ahcun a caah thlan-tha kha sullam a ngei ti lo.

147. Na fel ahcun fel man na hmuh lai, na daithlan ahcun sunghnak na hmuh lai.

148. Khua le mipem va daw hna. Zeicatiah hi vawlei ah a hmunmi khua ka ngei lo ti va thei.

147. Thil-deu zuar va hmang hlah, zeicatiah na thil-deu khi a hmai na khah ding asi lo.

148. Na thannak ah rua bantuk in thang lo in, far bantuk than va zuam. Zeicatiah Rua cu a than a rang i a chan a tawi, Far cu a than a fum i a chan a sau ti khi va philh hlah.

149. Na hmuhmi tangka poh va hlo dih hlah. Zeicatiah na nun ahcun thaizing ah tangka na hmang lai timi a fiang nain, tangka na hmuh lai le hmuh lai lo a fiang lo."

 150. "Kan kawl ve lai, kan hman ve lai" timi hi, biatak alo nain biatak asi lo. "Kan kawl ve lai, kan khawn ve lai, kan hman pah ve lai" timi tu hi biatak asi. Zeicatiah "Na nun ahcun thaizing ah tangka na hlo hrimhrim lai timi a fiang nain, tangka na hmuh lai le hmuh lai lo aa fiang lo."

150. Hihi zulh va zuam. Kawlhawlnak ah, "Tuluk bantuk in kawl, Kala bantuk in khawng law, Kawl bantuk in va hmang hlah" timi Kawl phungthluk hi na zulh ahcun, na caah nun nuamhnak asi lai.

151. "Na chawva bochan in va uangthlar hlah. Na chawva cu thla i serh in an zuang kho viar" timi bia hi va philh hlah.

152. Mi nih dawtnak na cung i an tuah tikah, thil fate zongah lawmhnak chim va philh hlah. Cucu dawt hlawhnak lam pakhat asi.

153. Ngaknu kha aa dawh ruangah biapi chia in va thi hlah. Aa dawhnak ziam sehlaw zeitindah na tuah lai ti va ruat.

154. Harsatnak le sifahnak innka in a luh ahcun, dawtnak le duhnak hna hi thlalangawng in an chuak le an zam timi bia hi va cinken tuah.

155. Hihi va philh hlah. Dawtnak in dirhmi innchungkhar ahcun, harnak le sifahnak an rat zongah a tlu kho lo mi chungkhar asi timi va cinken peng.

156. Hawi rawlhrawn na sawm tikah na lungthin zong va timtuah law na ziachiatnak va thupta rih. Zeicatiah, rawl-ei na sawmmi hna khi, "Rawl-ei lawng ah an ra lo timi khi va thei."

157. "Nupi nih va le mualphoh an huam i, va le nih nupi le zia thuh an huam" timi hi biadik asi. Mileng na ngeih lai ah, na nupi he va si hlah u. Mileng a chimh colh hna lai i, na mual a pho lai.

158. Thaizing caah va timtuah tuah. Culoahcun "Thaizing kha na caah zan mangchi bantuk asi kho."

159. Na dirnak hmun a feh hlan ah, cungah kai va tim rih hlah. Zeicatiah na tluk a rang sual lai.

160. Cacawn hi hlei-dawt kai he aa lo. Cungsang cem dawt phaknak ding cah, dot khatnak in karhlan a hauh bantuk in, BA phaknak ding caah "tangcheu" in thawk a hau.

161. Pathian nih zeizongte a ssr khawh kan ti nain, BA, MA, Ph.D hna cu a ser kho lo timi va thei. Cucu minung nih sermi an si caah asi.

162. Minung kong khi va ruat ruah. "Zeitin dah a thih khawh timi khi khuaruahhar ding pakhat hmanh a um lo. Zeitindah a  nun khawh timi tu khi khuruahhar asi deuh?"

163. Thih khi va tih duh hlah. Zeicatiah na tih zong ah na luat hlei lai lo.

164. Thi khi va ngamh tuk hlah. Zeicatiah na thih hnu ahcun na nung bal ti lai lo.

165. Kum khat ca na ruah ahcun tlanglo va tuah; kum 100 ca na ruah ahcun theikung cing, kum 1000 ca na ruah ahcun minung cing timi Tuluk phungthluk khi va ruat law tlawmte na fim deuh ko lai.

166. Tih-chuk ngamh-chuk in thil a tuahmi cu, a karlak ah an tla tawn timi va philh hlah. Na thil tuahmi ah tlamtlin na duh ahcun, "Tih-chuk ngamh-chuk" lungput tei hmasat va zuam.

167. Zeithil na tuahnak hmanh ah, "uai-ai le khinghram in rian va tuan hlah." Cu nih cun na rian a harter chinchin lai.

168. Mi nih an thiltimi ah tlamtling hna seh ti na duh ahcun, va forh hna. Sung hna seh ti na duh ahcun, thachiatnak bia va chim hna. Na chimhning hna hawih in an theipar a kal lai.

169. Minung cu mei he kan i lo. Mei cu alh deuh seh ti na duh ahcun, chem ahauh bantuk in, minung zong chem le forhnak tu nih a thatter deuh. Na namh ahcun, "Mei tiikik na toih bantuk tu asi lai."

170. "Nupi tha nih rual zapum, nupi chia nih rual then" an timi va philh hlah. Na nupi kha rual thenmi asi ahcun, nupi chia asi timi kha nangmah tein va thei ko.

171. "Nupi fate zeidah an ei lai?" timi ruatlo le tuaktan lo in, duhmi paoh aka chung i aa tuh duk lengmangmi pa cu, "Fano ngeimi mupi lungput a can deuh vak lo" timi va ruat.

172. Zingka na thawhka na lungthin nih chun-ni-tlak na nunnak an hruai ti va philh hlah. Chun ah nuamh na duh ahcun, zingka ah thanuamnak va ruat; ngaihchiat na duh ahcun thachiatnak va ruat.

173.  Thil na tuahmi kip ah na lungdongh a fawi tuk ahcun, thil tlamtlinnak ah thazaang let hnih chuah a hau lai timi va ruat zungzal.

174. Paychek an petu khi a nawl va zul ko. Zeitikhmanh ah, amah caah saya va tuan hlah. Zeicatiah paychek an petu cu na saya a si zungzal.

175. Pakhat le khat pehtlaihnak ah, "biachim thiam" a biapi tuk. Biachim thiam lo ahcun, dawtnak  kha huatnak in a lang kho. Huatnak bantuk in a langh ahcun, dawtnak cu huatnak ah a cang kho.

176. Mi pakhat khat eidin na pek tikah, "eidin lawng va pe hlah. Dawtnak le siaherhnak va pek chih." Cucu na pek chih lo ahcun, "rawl lawng a ei lai i, dawtnak a chungah a luh lo ahcun, a thahnem lo."

177. Thawngtla viale khi misual ah va ruat hna hlah. Vanchiat ruangah thawngtla tampi an um timi theih a hau.

178. Sibawi zong hi amah le mah cu aa tlawp kho lo timi va thei zungzal.

179. Na bia-thli an phuan piaktu hawi cu, hawi tha taktak an si bal lo timi va thei zungzal.

180. Na cawi ahcun va cham than hna, na hlan ahcun va pe than hna.

181. Mi dawtnak khi cham va zuam hlah. Cham ding in an in dawtmi asi lo ti va thei. Dawtnak na cham ahcun, huatnak ah aa chuah sual lai.

182. Mi nih ka daw hna seh timi ruahchannak in mi cungah dawtnak va tuah hlah. Cucu mi na dawt hna siloin nangmah le nangmah na dawt bia tu asi deuh.

183. Bia na chim tikah a dih um-ek in chim va hmang hlah. Na chungah uammi va ngei. Culoahcun na chimmi bia kha na zuk kho than ti lai lo.

184. Mi epchun le zuamcawh va hmang hlah. Zeicatiah vawleicung minung 7,000,000,000 hi pakhat hmanh kan i khat lo i, kan pahrang aa dangmi lawngte kan si timi va ruat.

185. Mi sining zeitik hmanh ah na mit va thi hlah. Mit-thitnak cu sualnak aa thawknak asi.

186. Pathian nih a duhmi hi, phungchim thiam, bible thiam, bible hngalh hi asi lem lo. A duh taktakmi cu dawtnak, zumhnak, ruahchannak ngeih le nun thianhlimnak tu an si deuh.

187. Sualnak thlaici na tuhmi a keuh tikah Satan le Adam va puh hna hlah. Na tuh lio caante kha va ruat law, thlaici tuhtu kha sual va phaw. Cu nih cun na nunnak an remh deuh lai.

188. Vawleicung mi vialte kan sual dih ti hi adik. Chim lio ahcun kan i ti cio nain, "Nangmah hi mi sual na si" ti cu aho hmanh nih kan duh lo timi zong, bia dik asi.

189. Sualnak le palhnak hna hi faphir bantuk an si. Then awk an tha tuk lo.

190. Tangka kong hi va ruat tuah. "Micheu nih tangka hi a kawl a har bantuk in ahman zong har seh law a tha lai" an ti. Tangka hi a kawl a har bantuk in a hman har ve sehlaw, zeitluk in dek a har hnga?

191. Zudingmi le ritnak sii tongh hmangmi cu, nupi le vaa ah va ser hlah. "Lungretheih le buaibai dah ti lo cu na miakmi zeihmanh a um lai lo." Na nunnak tu kha zanmangchia bantuk men asi lai.

192. Mi nih an in forh ruang i na ral a that ahcun forh-ziak timi na si ko cang. An in thihphaih i na ral a chiat zongah forh-ziak thiamthiam na si timi va philh hlah.

193. Zeithil na tuahnak paoh ah, na tuah hlan ah fakpi'n khua va ruat. Thetse cung innsa maw na si? Lungpi cung inn sa dah timi?

194. Fimcawnnak ah hihi va philh hlah. Ph. D pa zong khi tang-cheu a rak si ve ko timi kha.

195. Tinhmi sangpi ngeih cu a tha. Thlapa lak timh zong thil-tha asi ko. Asinain "thlapa laknak ding caah a herhmi fimnak, thluak, thilri le sining na ngei maw, timi na dirhmun cu zoh lengmang ahau.

196. Te le fa lawng ngeih duh i, an mah cawmnak caah riantuan huam lo cu, hruh lak ah hruh fak bik pakhat asi. Zeicatiah hrinmi tefa cawm ding kha, midang rian asi lo. Nu le pa rian asi.

197. Cozah le midang bochan nun hi thil tha asi lo. Mi na bochan paoh ahcun cah hnga tluk in na cak lai lo i, than hnga tluk na thang lai lo. Na bochanmi an der caan paoh na der ve lai.

198. Minung hi sui le ngun he kan i lo. Sui le ngun cu minung nih man ngeihter lo ahcun man an ngeih lo bang, minung zong minung hawi nih man ngeihter lo ahcun, man an ngei lo.

199. Fimnak, rumnak, lungthin aza in na ngeih ahcun, mi nuam taktak na si kho ti hi va philh hlah.

200. Fimnak hi rumnak nih a caw kho lo. rumnak zong fimnak nih a caw kho lo. Cuccah mifim vialte an rum viar lo i, mirum vialte zong an fim viar ve lo.

201. Midang he sikcak a huam tukmi cu, a thinlung ah hma a pu tawn timi khi va philh hlah.

202. Hruaitu aa dohmi ram le miphun cu, buainak le thennak in a khat zungzal timi va philh hlah.

203. Chun le zaan an umnak sullam hi tha tein na fian i nunpi khawh ahcun, mifim ngai na si ko.

204. Zuu le si-ai cu va ri hlah. Zeicatiah na fim hnu ah, "Zuu le sii mawh na phurh sual hna lai."

205. Aa porhlaw mi, lih-chimmi le mi ruamkai cu zeitik hmanh ah an chungah biatak a um lo timi va thei zungzal. Kha hna chimmi kha, na hnakkhaw lawng in va ngai, na thinlung in va ngai hlah.

206. Porhlawt hi phun tampi aum. "Cabuai khat in eidin tawr le cheng in hun i, meh zong kan ngei lo hih" timi zong khi, porhlawt phunkhat asi ve ko.

207. Mi nih na rum le sifah an in theih ko. Motor le inntha tha hna ngeih i, "Kan nih cu mi sifak kan si" timi chim zong khi, mi ziarnak le porhlawt phundang asi ve than.

208. Na fale khi a namh zong va namh tuk hna hlah law, hlorh zong va hlorh tuk hna hlah. Na namh tuk hna ahcun vawlei ah an lut lai i, na hlorh tuk hna ahcun van ah an kai lai i, nan umti kho lai lo.

209. Sikvuaknak nakin thangthatnak nih minung a remh deuh timi va philh hlah.

210. Zei thil na tuahnak hmanh ah, lunglawm thanuam le thazaang tlung ngai in va tuah ko. Cu nih ccun na rian zatceu alim cang ti kha va philh hlah.

211. Na chuah lio zeitindah ka chuah, timi na ruah khawh lo hmanh ah, na thih lai tal ahcun zeitindah ka thih lai timi khi va ruat law, na fim deuh ko lai.

212. Sullam ngei lo le tinhmi ngei lo in nun cu, Cathiang nih "Pawkpawlawng" atimi khi kan si ti va philh hlah. Sullam ngei lo le tinhmi ngeilo in na nun deuhdeuh paoh ah...mi pawkpawlawng deuh deuh ka si timi va theih.

213. Sualnak tuah zong mi a lem. Thatnak tuah zong mi a lem. "Zeidah na lemter deuh lai?" timi duh thimnak tu cu, nangmah cungah a um. Nangmah nawl te a si.

214. Minung hi Pathian lungretheihtertu kan si timi va philh hlah. Zeicatiah minung 7,000,000,000 hi kan duhmi aa khah khawh lo caah asi. "Khua a sih tikah lum kan duh i, a lum tikah kih kan duh; a rocar le linh tikah ruahsur kan duh i, ruahsur tik ah khua rocar kan duh." A ho thlacamnak khi dah Pathian nih a ngaih lai timi khi va ruat tuah?

215. Na nunchung ah "milaklawh" le "micawmpawlawk" cazin ah na tel sualnak hnga lo va ralring. Cu cazin chung i na te chung paoh cu, "hawi dang dirhmun ka phan kho lai lo" timi va theih tuah.

216. Ti na din tik le rawl na ei tikah, thaizing thaithawh-chuncaw-zanriah ruat bu tein va eiding.

217. Na theihmi bia poah khi va chim dih hlah. Chim ding le chim lo ding khi va thleidang. Culoahcun mi nih "mihrut timi degree" an in pek sual lai.

218. Nih hi ngandamnak caah free in hmuh khawhmi si tha bik asi timi va philh hlah. Ngaihchiatni hmanh i na nih khawh asi ahcun, vawlei na tei taktak i, vawlei ah nunchan ngeimi na si taktak.

219. Mit-hmai panh te um zong na thim khawh i, mit-hmai chiapi um zong na thim khawh. Khaw zeidah na thim deuh lai timi tu khi cu, nangmah ah duh-thim-nak aum.

220. Hruaitu na si ahcun zanmang nih an uk awk le hruai awk a si lo. Ruahnak, tuaknak, zumhnak, ruahchannak le a taktak a simi thil tu nih a uk le a hruai awk a si.

221. Bia chim thiam hi a biapi tuk. Bia chim na thiam lo ahcun, dawtnak bia hmanh khi, midang caah fahnak a si kho.

222. Mi chamhbaunak kong na caih hlan ah, an kedan khi va danh hmasat. An sining khi va ruat hmasat. An sining le kedanh na fian hnu ah, an kong va chimrel.

223. Midang caah saya va si zungzal hlah. Zeicatiah saya si zungzal nakin siangngakchia si le a cawngmi si hi fimnak deuh a si tawn.

224. Na tuahmi cu a tha viar in na ruah men lai. Asinain na hnulei ah a chia le a tha tiah a thleidangtu le bia khiaktu mipi an um zungzal timi va philh hlah.

225. Na nunnak ah "Isaac" timi min hi va philh hlah. Cucu "Laughter" (Nih/Mini) tinak asi. Zeibantuk minung na si zongah, zei bantuk dirhmun i na um zong ah, "Ani khomi" na si dingmi a biapi tuk ti va philh hlah. Ani khomi si zong va zuam. Hihi philh hlah. "Ani kho mi" na si lo ahcun, vawlei cu na caah "Tahnak lawng a tang cang."


Bia donghnak:

Hi ca a relmi dihlak Bawipa nih fimnak, rumnak, ngandamnak, nun saunak le nuamhnak laksawng in pe ko hna seh. Cunak in a biapi deuh rih mi, "Zeitluk lungretheihnak le harnak chung i na um tik zongah, nih/mirh khawhnak in pe ko hna seh. Na nunnak A NI khomi, A MIRH khomi le aa lawm khomi na si khawhnak ding caah saduhthahnak nganpi he hi ca ka tial!!!