Tuesday, September 23, 2014

Kum 3 Hnu Ah Ngaknu Dawh Ruhro An Hmuh

Tennessee ramkulh i ngaknu dawh taktak ruhro an hmuhmi nih, Tennessee ramkulh mipi a lauter ngaingai hna. Hi tuanbia nih hin, Lai ngaknu hna caah zeidah a kan cawnpiakmi aum timi ruat bu tein hi ca hi ka tialmi asi. Hi tuanbia hi hi lawng asi lo. Hi bantuk hi USA khua tam tuk a ummi asi.
---------------------------------

USA hi minung thahmi le a tlaumi tam taktak an um. Kum fatin in minung nutling patling tampi an tlau. A cheu cu an ruhrang lawng an hmuh hna i, a cheu cu hmuh lo bakmi zong an um. A cheu cu an ruh an hmuh nain an hngal kho ti hna lo. A cheu cu thil pakhatkhat tein ahodah asi ti an hngalh khawh tawn.

A liamcia kum 3 lio ah Tennesse ramkulh ah ngaknu dawh ngaite Holly Bobo timi nu te cu a tlau. A tuanbia zeihmanh theih lo in a lo ko. Cu nu cu Country music hlasak thiam, Whitney Duncan i chungkhat a si. Kum 3 renglo hnu ah naite ah a ruhro an hmuh.

Ruahlo piin pa pahnih cu Decatur County ummi tupi thinglak ah ram aithing (ginseng) an kawlnak ah, ruhro an va hmuh. Cu thinghmawng umnak cu Holly Bobo a tlaunak kong he pehtlai in an lunghrinhmi minung hna lak ah, mi pakhat nih a ngeihmi thinghmawng a si.

Ruak hlathlaitu pawl nih an zoh tikah, a ha a rak i siammi ha le a tuanbia an zohkhek tikah, cu ruh cu Holly Bobo ruh asi tiah an ti. University of Tennessee in ruhlei thiammi hna nih cu ruh kong cu an hlathlaimi asi.

Tennessee ramkulh i, Bureau of Investigation Director Mark Gwyn nih cun, "Hi thihnak kong hi aa lim cang tinak asi deng rih lo. Kan hlathlai cuahmah lio asi" tiah a ti.

Bobo cu nurse kai lio mi asi. April 2011 hi a donghnak an rak hmuh a si. Cu a hmutu cu atapa a si. Cu atapa nih a chimmi cu, "Mipa pakhat ka hmuh i, cupa cu ka farnu i a hawpa ah ka rak rel palh sual. Cupa nih cun kaa farnu cu khuate kan umnak Darden, Tennessee ah a rak lak i, aa kalpi" tiah a ti. Darden cu Tennessee khualipi Nashville in nitlakthlanglei meng 90 hlatnak ah a um. Nashville cu keimah zong ka rak phan bal ve.

Bobo a tlau kum hi kum 20 asi lio asi. Cu ni cu sianginn kai ding in aa timh lio asi. Pa pahnih Jason Wayne Autry le Zachary Rye Adams a thattu nan si tiin sual an puh hna i, taza an cuai lio hna asi.
Tennessee unau hna pahnih-Mark le Jeffrey zong hi nu a tlaunak kong he pehtlai in, thil fianglo ding in nan hrawhhral timi kong ah taza an cuai ve than hna. Nan nih zong nan i pehtlai ve ti in an ti hna.
Decatur County palik bawi Keith Byrd nih, "midang zong tlaih ding an um rih lai. Kan kawl rih hna lai. Kan bang hna lai lo" tiah a ti.
Bobo a chungkhar hna sihni, Steve Farese nih cun, "Hi ruh an hmuhmi cu a khami-thlum asi ee" tiah a ti. "Zeitin dah an tuahto ning, an thahnawn ning le Bobo zeitindah kan chungkhar sin in an lak i lo diam an kalpi timi cu, kan thei kho bal ti lai lo. Asinain Bobo thattu pawl nih an thlarau an thlau ko ee" tiah ca an tial i an chuah.
District Sihni Matt Stowe nih cun, "Keimah ka zung nih cun Bobo thattu hna hi thihnak dan tat ding hi ready kan si; kan duhmi zong asi i a tuah zong kan tuah khawhmi asi" tiah an ti ve. 


                                                                                                                                           






 Chungkhar le khuaram caah tampi san a tlai dingmi le bochan tlak asi dingmi Bobo cu chan tim hlan ah, misual mi hna kut in a nunnak a liam. 

USA ah hin Holly Bobo bantuk in ngaknu dawhdawh a tlaumi le atuanbia hlat khawh tilomi tampi an um. Kan nih Laimi zong nih kan tong lai lo ti khawh asi ve lo.

Cucaah Lai ngaknu hna zong nih atanglei thil hna hi ralrin kan herh. Mirang hmanh nih an ton ahcun, miphun dang nih cun hi bantuk thil hi ton a fawi tuk.

1. Boy friend i chiahmi hi na fian a herh. Miphun dang he i uar lo cu a tha bik.
2. Chun pek zan pek a himbawm lonak hmun ah kal lo ding
3. Umkal tikah lamphawk zulh lo in lampi puam minung tamnak zulh ding
4. Zan mui hnu le zingka tuan tuk ahcun mah lawng in umkal le vahvaih lo ding
5. Theih fianlomi motor i cit lo ding.
6. Lam kal tikah pawngkam ngiat chaih le hnuhmai her bu tein umkal ding
7. Na pawngkam ngiatchaih bu in kal ding. Zumh lo mi minung na hmuh hna ahcun zam ding
8. Theihfian lo mi he umkal ti lo ding. Theihlomi cu zumh tuk lo ding
9. Hriamnam tamnak ram asi caah, zan a muih tuk hnu ah mah lawng umkal hman lo ding
10. Tihphan awk minung nih an tlaih asiloah an zulhdawi ahcun aukhuan ding asi.
11. Motor chung luh cangka tein motor innkhar le thlalangawng vialte hrenh dih ding
12. Motor chung i na hngilh asi zong ah a chung in hrenh dih ding
13. Zan i datsi rawn le dawr len tikah innka he aa naihnak bik le a ceunak bik ah motor park ding
14. Apartment siseh, pumpak inn siseh zan a muih tikah, secutiry mei tha tein ceu peng ding
15. Tihphannak ton tikah 911 auh tih lo ding. 911 auh ruang ah thih asi lo ti theih ding.

Reference:

(Reporting by Tim Ghianni in Nashville and Eric M. Johnson; Editing by Nick Macfie and Peter Cooney)

Friday, September 19, 2014

Kaladan Project le Laimi Kan Rian

Kaladan Project tiah a tawinak in ka tialmi hi, Kaladan Multi-modal Transit Transport Project (KMMTTP) tiah amin auh a si. Kaladan Project kong tial hlan ah, Laimi le Mizo ram ca lawng silo in, Bangladesh, India, Kawlram le adang Southeast Asia ram caah sipuazi thancho tertu project nganpi a si.

Cucaah, hi Kaladan tivapi hna kan rak ram ah a rak ummi hi, Mizo le Laimi ca ko ah a sunglawi khun. Pathian thluachuah ngan taktak a si. Vawlei semka in Lairam le Mizoram caah a um kho te lai tiah rak ruah lo mi, thiltha le thil lianngan tampi a chuak te lai. Tipi aa semnak ah a ummi ram kan simi hi, Lairam zong vawlei ramkip nih theihhngalhnak pakhat asi ve. Kaladan tiva ruang ah hin, hmailei ahcun ramdang khualtlawnnak (tourism) lei in Lairam zong nih tangka tampi a hmuhnak asi te lai. Cucaah hi tluk a sunglawimi tivapi kong hi, Laimi nih theihlo awk le sunhsak lo awk a tha lo.

Tipi (Kaladan) Tivapi

Tipi (Bawinu) hi, Kawl nih "Kaladan" tiah an ti. Cucu Mirang zong nih Kaladan tiah an ti ve. Hi tivapi hi, tiva lian ngai asi i, min tampi a ngei. India le Kawlram ramri ah a luangmi asi. Ram ram (2) pal in a luangmi tivapi asi caah, asunglawi ngaingaimi tivapi a si.


    Tipi aa thawknak Zinghmuh Tlang tupi dawh

Aa thawknak cu, Laiva asi. Laiva cu Zinghmuh Tlang in nitlaklei kap ah a luangmi tlangcung tiva fate a si. Aa thawknak hi rili in pe 8,412 a sang. Laikua rawn cu, Kawlram cozah nih an dil i, "Laikua Dil" tiah mi nih theih ngaimi tidil asi. Hi Laikua Dil hi hmunhma dawh taktak si i, zohphu ngaingaimi tidil asi. Laikua cu hlan deuh ah, biaknak lei tuklehpek cheukhat nih khua an rak tlak i, "Kan thi ti lai lo" ti tiang in an rak tinak hmun a si.


Tipi aa thawknak Laiva Tidil (Ref. Ramthlo.blospot.com)

Cu Laiva cu thlanglei ah a rak luan tikah, Timit an ti. Cun Hnaring lei i a va luan tikah, Bawinu an ti. Cun Thau hrawnghrang ahcun Tipi an ti. Mizo nih cun Tuipui an ti. Min phunphun in an auh. Thlanglei a va luan tikah, Kaladan tiah an auh. Kawl nih Kaladan tiah an timi hi, India ram in a rak lutmi tiva ah an rak ruah caah asi kho men.


               Timit tiva le Hakha-Thantlang Highway


         Timit, Nawi le Tita an i tonnak hmunhma

Acunmglei hmunhma hi, Kaladan tiva pi hram a thlaknak taktak Timit le Tita an i tonnak hmun a si. Orhlei in a luangmi hi Timit asi. Kehlei a kilka in a lutmi tivate khi Nawi asi. A sumlei deuh leikuang a donghnak pin deuh te ah khin, nitlaklei in Tita tiva a rak i fon. Cuka te cu Kaladan tivapi a hrampi aa thawknak, "Tiva tonnak" taktak cu asi.

Tipi aa thawknak, Timit, Tita le Nawi hrawng hi cu, Lairam ah aa dawh bikmi hmuhma pakhat asi. Pathian nih a ser tuk. Cucaah hika hmun hi, "Lairam Hollywood" tiah min ka sak. Kan Lairam caahcun Hollywood asi ko. Hika ah hin, hotel le nuamnak dawhdawh tuah i, tourist tangka hmuhnak ah kan hman khawh ding a biapi ngaingai.


Tipi Tiva Teng (tributaries) 

Laiva in a tlanglei deuh ah a rak luan tikah Timit tiah min sak asi. Timit cu Hakha-Thantlang highway thlang te ah, Tita he an i tong. Cuka cu Kaladan tivapi aa thawknak cem tiva hrampi cu an si. Hi hmanthlak in a thlanglei deuhvak te ah hin, Timit le Tita an i tong. Cu an i tonnak in a hna lei kap deuh te ah in, Nawi tivate zong nichuahlei in a rak in fon ve.

Hi Tipi i tiva teng lianbik hna cu, La-aw, Tio, Mat va, Chal va, Tuichang va, Kawrthingdeng va le Mi tivapi hna an si. Tio hi Tipi i tiva teng lian bik a si. Tipi hi, Timit le Tita an i tonnak in, thlanglei ah a luang. Cun nitlaklei ah aa kuai. Cun India-Burma ramri zulh in chaklei ah a luang than. Cun Bungtlang khua pawng ah, Tio he an i tong. Tio he an i tonnak ah tili lian taktak a um i, cucu lihel asi. Tih a nung ngaingaimi tili pakhat asi.

Cuka zawn in nitlaklei ah a luang than i, Muallianpi lonh ah, thlanglei ah a luang than. Darzo Kai thlang lei deuh ah, Mat tivapi hi nitlaklei in a van i fon ve. Cun ding tein a luang i, Kaletwa in Sittwer khualipi pawng ah Bengal Rili ah a va lut.

 
                            Tipi le Tio aa tonnak

Tio he an i ton hnu in, Tipi hi tiva lian ngai ah aa chuah. Darzo kai ahcun Tipi cu a lian ngaingai cang. Vokkuanglawng in kal khawhnak dengmang in a lian. Darzo Kai cu minung kalnak ca lawng hlei an donh. Tipi a vaang a kauh tuk caah, motor hlei donh ding a har. Vokkuanglawng pahnih an kemhmi nih, minung, thilri le motor zong a phurh hna. Tii a lianh tuk ahcun cucu hman khawh a si lo.

















         
Acunglei hmanthlak hi Darzo Kai a si. Hika ah hin voi tampi ka rak kal bal ve. Hmunhma a rem i, sipuazi zong a that ngainak hmun a si.


Darzo-kai. Kehlei kap hi Tipi khua asi. Vorhlei hi Darzo lei asi. Hika zawn hi, Hnahthial le Sangau karlak bus road kalnak asi. Darzo Kai hrawng cu, tlawr thing tampi an cinnak hmun a si.



       Darzo-kai i vokkuanglawng nih Tipi a tan lio

Darzo Kai in Tipi cu thlanglei ah ding ngai in a luang. Lai District le Mara District ramri in a luang. Lawngtlai le Saiha karlak jeep road ahcun zungzal hmunmi hlei a um lo. Vokkuanglawng pahnih an phirhmi nih motor le thilri a phurh hna.

Lawngtlai le Saiha Jeep road in a tlanglei deuh ah Lawngtlai-Saikha highway a um. Cu highway cung ummi, Kawlchaw khua ah hin hlei lianpi pakhat an donh. Hi hlei hi voi tam ngaite ka rak hrawn manh ve. Kan hrawn lio ahcun an lim deuhvak rih lo.


                   Tipi hlei (Kawlchaw khua)

Hi Kawlchaw thlanglei ah hin cun Tipi hi a kawr a va cep pah ngai cang. Tii zong a tam chin lengmang i, tiva thuk ngai ah aa chuah. Hmun tam nawn ahcun, lungpang karlak ah aa tenh i a luang. Hi lungpang pawl hi bom puah i khuai khawh ahcun, Tipi ah hin seh-hle pawl duhpaoh in an kal kho hnga tiah an ti tawn. Asiloah tivapi hi dil ahcun a chaklei hi tiilawng nganmi an kal kho lai ti a si.



               Tipi kam lungdar pawl (Chim Tuipui)


                          Tipi kam i lungdar pawl

Tipi cu Mizoram a pal dih hnu ah, Kawlram ah a lut than. Thlanglei ah ding tein a luang than i, Paletwa Peng a va phak tik ahcun, a lian tuk cang. Tilawng hmemi an kal kho cang. Shinlewa khua tiang hi, seh-hle an kai kho.  Paletwa khua hi, Laimi nih kan ngeihchun tilawng dinhnak a si. Hmailei Lairam caah "trade center" ah a tla te dingmi asi. Hi khua hi Rakhine miphun nih an tei tuk hna caah, nikhat khat ah Rakhine miphun ta ah a tla sual lai ti phan a um. Cucaah Laimi nih hi kan Paletwa khua te hi kan runven, uar le dirkamh a herh.


 Laimi nih kan ngeihchun tilawng dinhnak khua Paletwa

CBCUSA nih aa tinhmi ICBM riantuannk hi Laimi nih Pathian thawngtha kan phuannak rian nganbik asi i, hi Paletwa khua hi center ah a lakmi asi. CBCUSA riantuannak zong tha kan pek a herh. Hi Kakadan Project ah hin Paletwa hi biaknak, uknak, sipuazi le ralkap lei ca tiang in, hmunpi pakhat ah a tla te dingmi asi caah, chaklei Laimi zong nih hmunhma kan khuar a biapi tuk. Nihin ni ah inn 1,055 a um i, minung 9,034 an um ti a si. Hmailei ahcun, Laitlang nih tirawl eidin tambik kan cawknak ding khua pakhat ah a tla te dingmi khua asi.


                         (Ref. Googgle map)


   CBCUSA kan pa le cheukhat an va tlawn lio asi



Paletwa Tilawng dinhnak (Ref. CBCUSA pawl)



  Paletwa Market (Ref. www.kaladanmovement.org)

Tipi cu Paletwa le Arakan ramkulh a phak tik ahcun, Kaladan River tiah min an sak. Tipa lianpi ah aa chuah cang. Tilawng lianlian an kal kho. Sitwe khua kam ah rili ah va chuak. Hi Kaladan tivapi rili a va chuahnak ah hin, Sitwe Port (tilawng dinhnak) hmun cu a si.  Rili tilawng nganngak Sittwe tilawng dinhnak ahcun an i din kho cang. Kawlram tii ralkap (navy) sakhan zong Sittwe ah an um. Cucaah hi Kaladan Project hi, sipuazi ca lawng silo in, ralkap lei le politics lei zong ah a biapi taktakmi a si. Sittwe Port cu, India cozah nih a thar in a remh piak hna i, tilawng dinhnak tha tuk ah aa chuah cang.

Kaladan Tivapi ah aa dinmi Kawl cozah raltuknak tilawng


Kaladan Project 

Kaladan Project timi cu zeidah asi? Zeidah an i tinhmi asi? Zeidah a dotdot in an tuah lai?

India le Kawlram nih April 2, 2008 ah Kaladan Multi-Modal Transit Transport Project (KMMTTP) tiah min thang taktakmi project hi min an rak thut. Kaladan Multi-modal Transit Transport Project hi an ram ah harnak tampi a um caah cu harnak cu tliantlaiter khawhnak hnga ding caah, India cozah nih ruahnak a chuahmi asi.

Tinhmi cu:-(1) India ram rili tilawng dinhnak Kolkata le Kawlram tilawng dinhnak Sittwe tilawng dinhnak peh ding; (2) Sittwe in Paletwa tiang Tipi thuk deuh in tuah le kauh deuh ding; (3) Paletwa tilawng dinhnak a thar in sak ding; (4) Paletwa in Lawngtlai (Mizoram) tiang highway cawh i India nichuah chaklei ramkulh 7 chung ah fawi deuh in, pehtlaihnak tuah ding hi, India cozah tinhmi asi.

Hi nichuahlei ramkulh pa (7) hi rili he an i hlat tuk. Hi ram 7 nih thilri tambik an laknak cu Kolkota a si. Kolkota in Mizoram le Tripura Ramkulh te hna phaknak ding ahcun Bangladesh nih a kham caah, phihlik khengtlang vel in i vel i phak a hau. Cucaah caan, tangka tamtuk a thlei in a dih.

Atu Kolkota in Sittwe lei in kal ahcun a tlawm bik ah km 1,328 in lam a tawi deuh lai ti a si. Cucaah Kaladan Project hi an lim ahcun, India ram minung nih caan, tangka le buaibai ah tam tuk an miak ding asi. Cun hi ramkulh 7 hi, Bangladesh ram nih India ramlai he a chah dengmang hna. Kolkota in Assam le Mizoram lei kal duh tik ah, a bi tukmi Siliguri timi hmunhma te kha, tlanglawng nih a pal peng ahau.

Cuti vel cu a rak har tuk caah, India cozah nih hin Bangladesh hi, Chittagong Port hman i, cuticun Tripura le Mizoram lei in kalnak nawl hi a rak hal lengmang nain Bangladesh nih a rak duh hrimhrim lo. Cucaah, India nichuahlei ramkulh thilri phurhtlunhnak ding caah, Kaladan Project cu an tuahnak asi.

Hi nichuahchaklei ramkulh (7) hna cu-Tripura, Mizoram, Manipur,Meghalaya, Nagaland, Assam le Arunachal Pradesh timi ramkulh (7) hna hi rili he an i hlat tuk caah, hi ram hna thilri fawi deuh in phurhtlunh khawhnak caah aa tinhmi asi. Cun Kawlram-India cawkzawrhnak zong karhter deuh kha an i tinh.


 India Northeast Ramkulh le Bangladesh Map (www.bing.com)

Kaladan Tivapi hi, vawleicung ah kham lomi tivapi lianbik (5) nak a um. Adang tivapi 4 hna cu New Gunea ummi Fly, Mamberamo, Sepik le Russia ummi Pechora an si.  Pawngkam rungvengtu hna nih Kaladan project hi tampi an doh nain, India le Kawl cozah nih an duh lo i, million $500 project cu an suai. Hihi Kawlram le India ram pahnih karah thilri phurthluhnak le i cawkzawrhnak a kaiter lai tiah an ruah caah asi.

Hi project hi meng 178 tluk lawng a sau. Chhimtuipui le Lungleng tibantuk zong ah hydro electric power zong ser ding hi saduhthah chihmi ah aa tel. Atu lio ah tangka azapite in a dih dingmi ah ruahmi $214 hi Indian Ministry of External Affairs (MEA) nih an chuah lai.


                     Sittwe port an sak lio

Hi Kaladan Project hi dot (4) in a um. Cucu www.kaladanmovement.org ah tling tein hmuh khawh asi.

1.Million $120 dih in Sittwe Tilawng Dinhnak remh le ser ding. Hihi an dih cang (Inland Waterways Authority of India and ESAR Project Ltd.,) nih tuanvo an lak.

2. Sittwe in tlanglei km 160 ahlatnak Mizoram tiang tilawng tlun khawhnak in tuah ding le Paletwa Tilawng dinhnak remh ding (Inland Waterways Authority of

3. Km 130 a saumi Kaletwa in India-Burma ramri khua asimi MyeikWa/Lomasu khua tiang tilawng kalter ding (Kawlram construction company Max Myanmar Group of Companies nih tuanvo lak dawh in an ruah).

4, Dawt linak cu Laitlang khua Lomasu in km 100 hlatnak Lawngtlai khua tiang lane (2) ummi highway cawh ding. Cun Indian National Highway No.54 he peh ding. Mizoram ram le Lairam ramri Mizoram lei kap Zorinpui khua ah, Inaland Custom Station" ser ding an timh. Dawt linak hi, "the Ministry for Development of Northeast Region, the Mizoram State Public Works Department le ramchung contractor asimi Ram Dayal Sharma le ARSS-Atlanta nih tuanvo lak ding asi.


Kaladan Project caah Mizoram chung lampi cawh lio


Truck pahnih tlum in cawh ding in khan asi



Click to enlarge image KM2014-001.jpg
Click to enlarge image KM2014-001.jpg
Click to enlarge image KM2014-001.jpg
Click to enlarge image KM2014-001.jpg

Kolkata in Sittwe in Mozoram ramri tiang in kalnak


       Sittwe Tilawng dinhnak vokkunglawng pawl



                       Sittwe Tilawng dinhnak


Laimi Nih Zeidah Kan Miak Ve Lai?

Cu hlan ahcun, Yangon Division le Irrawaddy Division in a chuakmi ngapih, facang, rili thilchuak, cite le thil phunphun hi, Lami kan i hngatnak an si. Cu thil hna cu an chuahnak hmunhma in Yangon, Mandalay, Monywa, Kalaymyo le Gangaw in Lairam ah an rak phan. Lam a sau le a har caah Lairam an phak tikahcun an man afak tuk cang. Cucaah hi Kaladan Project aa lim tik ahcun, Rakhine ramkulh in rili thilchuak vialte, India le Bangladesh in thil chuak vialte fawi deuh in kan hmuh khawh ve cang lai.

Kaladan Project nih hi, Sittwe Tilawng dinhnak in aa thawk lai i, Paletwa tilawng dinhnak tiang an an remh dih lai. Tuan deuh ahcun Tipi hi kham i thuhter deuh le kauhter deuh i Mizoram ramri tiang tilawng luhter ding hi saduhthah a rak um. Atu tiang Project tu ahcunj, Paletwa in Kaladan tiva zulh in lamlian truck pahnih kal khomi lam cawh i, India ram Lawngtlai khua ah peh ding. Lawngtlai in Tripura ramkulh, Assam, Manipur, Nagaland, Arunachal Pradesh le Kawlram tiang in peh ding hi an saduhtha a si.


Paletwa Tilawng Dinhnak (Ref. Kaladan Movement)

Kaladan Project ah hin, Paletwa hi hmunlaili pakhat ah chiah asi lai. Laimi zong nih hi Project hi kan i hlawkpi khawhnak hnga ding caah, Paletwa-Matupi lampi pemh a rannak in pemh a herh. Matupi-Hakha lampi le Matupi-Mindat-Kanpalet mapi a rannak in pemh kan herh.

Cun Lawngtlai in Sangau-Saisihchuak-Thau-Thantlang-Hakha lampi zong hi project nih thathnemnak tampi a pek lai. Lawngtlai district zong hi Kaladan Project ruang ah a hninh bak in an i hnin. Heh tiah tan an la i hram an khuar hna. Hi project nih rang ngai in kan ram ah thlennak a chuahpi te lai caah, Lairam zong rak i timhlamh chung ve kan herh. Chimtuipui le Lungleng hrawnghrang zongah Tipi ah hydro electric tuah ding hi ruah pah asi caah, hihi an tuah ahcun Mizoram tampi thanchonak a chuahpi te lai.

Hi bantuk asi caah, Hakha khua hi hmunlaili ah kan hman khawh ding abiapi tuk. Tuluk, Thailand, Kawlram, Bangladesh le India ram thilri phunkip aa tonnak hmun ah a tla kho ve. Cucaah Hakha khua hi, "International Trade Center" ser ding in Laimi nih kan i zuam a herh. Cucu a can khawhnak ding caah, hi Kaladan Project hi Laimi nih kan fian le hman khawh a herh.


Kolkota le India Northeast States pawl hi tii le tlanglei hitin aa peh lai.

Zohchunhmi

1. www.bing.com
2. www.panoramio.com
3. www.google.com
4. www.facebook.com "Mizoram"
5. www.kaladanmovement.org

Saturday, September 13, 2014

Khuachia Thlarau Nih Inn Ahninh

Khuachia thlarau nih inn a hninh timi cu na zum kho hnga dek maw? 

Khuachia le minung pehtlaihnak kong cu, Laimi pipu chan in tampi theih a si cang. Chanthar Krihfa chan ah khuachia nih minung harnak a pek hi a tlawm ngaingai cang. Asinain atu i ka tialmi thil hi, mi pakhat lawng nih a chimmi si lo in, minung tampi nih an tonmi le an chimmi tuanbia asi caah, khauruahhar ngai asi. Na zumh le zum, na zumh lo le zum duh hlah. A tuanbia cu hihi a si.

Ahmun: Thingfal Khua (Lunglei District, Mizoram)

Voikhat cu Thingfal khua ka va tlawng. Mamte veng Pu Kheng te inn ah ka thum. Ka tlunnak pa nih, a liamcia kum khat lio ah, an innpa inn ah thil a cangmi kong a ka chimh. Cu kong cu zeidang asi lo. An innpa inn khuachia nih zanchiar an inn a hninhnak kong a si.

Cu kong va hlathlai ding in an innpa inn ahcun, ka  le va leng hna. Cu inn cu ka tlun inn in inn 4 nak ah a ummi an si. Innpa dang zong an rak ra cio hna i, bia cu kan i ruah hna.

"Vunga" tiah an an ka auh i, hitin bia cu a vun thawk.

"Vunga, kan tonmi thil cu a mak taktak. Zankhat cu zan 10 (Kawlram caan in 11) tluk ah, kan thu ko hna. Ruahlo pi ah, kan inncung ah ngakchia aa chawkmi bantuk thawng kan theih. Cu vial ahcun kan innpi cu dur..dur in a hnin thluahmah ko. Minute 1 renglo aa hnin. Kan it rih lo. Kan cum zong a thui bak in aa thui. Cun kan khengbel zong an i thui le a cheu cu an tla."

"Li aa hnin rua tiah kan ruah i, cuticun khuaruahhar ngai in zan cu kan it. Voikhat aa hninh hnu cu aa hnin than ti lo. Thaizing kan tho i, kan innpa hna cu 'nizan lihnin cu khuaruahhar a si ko' tiah kan ti hna. An nih an i thawh i ziah lihninh pakhat hmanh kan theih tung lo" tiah an kan ti. "Ziah kha tluk fak aa hninmi kha nan thei lo maw?" tiah kan ti hna le zeihmanh kan thei lo tiah an ti than. Khua chung ah kan va chim tik zongah lihninh kan thei lo an rak ti cio."

"Cuticun a mak tuk aw kan ti le kan khuaruah a har ko. Cuticun chun nitlak kan liam. Zan a van phan than. Zan 10:30 tluk, mileng an um lio ah inn cu a van i hnin than. Mileng cu an lau tuk. Cum zong a van i hnin dih. Ngakchia cu an lau tuk i an tap. Thli le a hrang fawn lo. Cuticun mileng nih cun inncung he, inntang he, inn leng he dahmei an ceuh i zeihmanh an hmu fawn lo. Cun a dai than.

"Cuticun kan inn cu zan chiar in aa hnin. Zan 10 hrawng ah aa hninh chel, zantim aa hninh chel, zinglei ah aa hninh chel asi. Ahnu ahcun kan tih cang. YMA mino pawl nih zanchiar an kan riah. Mifim mi hna kan zohter hna. A cheu nih "Nan inntang a thuhnak vawlei tangah tichuak pakhatkhat fakpi in a um le asi men lai tiah an ti. Vawlei kakmi hna a um hnga maw tiah an ngiat. Zeihmanh an hmu lo. Acheu nih nan mah inn zawn lawng in thli a kal a\\caah asi men lai tiah an ti. A hohmanh nih a ruah awk an thei lo."

Cuticun zanchiar in minute 1 fai lengmang aa hnin. Minung zeitluk an tam zong ah aa hnin. A caan ah zankhat a lak caan a um.

Cutucun zarh tam nawn aa hninh ah Lunglei News tialtu nih an theih i ca zong ah an chuah. Cun Krihfabu kip hruaitu an ra i thla an cam...Presbyterian pastor te, Baptist pastor, IKK pastor, UPC pastor, Evangelist zong an ra, Sabath hruaitu tiin a phunphun an ra i thla an cam nain, a dai hlei lo. Cuticun aa hnin peng ko.

Adonghank ah, Lunglei in RC Father a ra. Cu pa nih cun hihi khuachia thlarau riantuannak asi lai tiah ka ruah. Cucaah hi vailamtah a cuangmi thi hi nan khandan innka hram ah ka thlai lai. Hi thil hi khuachia riantuannak asi ahcun tuzan thawk in a dai lai. A daih zong ah hi thi te hi nan van hlonh lai lo. Nan innchung ah nan chiah peng lai. Nan hlonh ahcun aa hnin than khomi asi.......Cun khuachia sual riantuannak asiloahcun le thil dangdang asi ahcun aa hnin rih men ko lai."

Cun thla a cam i, thi zong cu thluachuah a pek i, khandan luhnak kutka ah a thlai. Cun lo diam in a tjhkal. Cu RC Father nih thi a thlai zan zong ah, zan dang bantuk in hawi riak tampi kan ngei. Asinain cu zan thawk in inn aa hniti lo. Nihin ni tiang zong aa hnin ti lo. Amak taktak" ..........

tiah an tuanbia cu saupi a ka chimh. Cu ka va len lio hna ahcun, RC Father nih a thlaimi vailamtah tung ummi thi-rual te cu aa tlai peng rih ko. Cu thi cu Catholic nih an i awih tawnmi hngawng thirual te khi asi. Vailamtah fate a cuang.


             Thingfal khua sang pakhat (Ref.www.google.com)


Hi tuanbia ka theih tikah ka khuaruah ahar. Mi tampi nih cun RC cu Pathian biami hmanh ah kan ruat hna lo nian, hika zawn ahcun khuachia a thawl khotu taktak cu an mah tu an rak si. Baptist, UPC, IKK, Presbyterian, Methodist le Krihfabu dangdang an rak si lo. Cun hi tuanbia nih a ka ruahtermi cu, khuachia hi capo asi lo. Tawn chawmmi asi lo. Minung nifa kan nunnak ah a taktak in kan minung chung ah le kan innlo cung tiang ah pei rian atuanmi si ti a fianter. Ka pa zong an rak vuak. Tang 7 ka kai lio ah, kan innpa pa zongan vuak.

Cucaah khuachia riantuannak hi, "ataktak (real) pei asi. Hihi sual riantuannak asi caah "vailamtah thawnnak lawng in pei tei khawh asi hi" timi a ka hmuhter.




Wednesday, September 10, 2014

Eve A Chuak Cang: Minung Ser Khawh Asi Lai Maw?



Biahmaithi: Christmas thaizing (Dec 26, 2002) ah, Raelian Bishop nu Brigitte Boisselier (chemist) nih, “A pakhatnak bik fonhtonh fa-nute (clone baby girl) cu, anu paw an hlai i achuak cang” tiah Florida ah mifimthiam tampi hmai ah, athanh. Cu thawng nih, vawlei pumpi ahninh. Cu fa nute cu, “Eve” tiah min an sak. “Eve” achuak timi thawng nih, mifimmi hna kar ah, bia alnak tampi achuahter. Hmailei ah, zeidah achuahpi rih te lai?


                Brigitte Boisselier le Rael

Bible Minung Siamnak

Zeidang kong kan tial hlan ah, Baibal minung serning, zoh hmasat usih. Baibal ah, “Pathian nih, tlak in, mi pa a ser” (Genesis 2:7, 8) ti kan hmuh. Genesis 1 ahcun, ‘Nu’ le ‘pa’ hmunkhat ah ser in alang (Gen. 1:26, 27). Gen 1 le 2 tlawmte aa dang. Genesis 2 ning in kan chim ahcun, “Pathian nih Adam cu tlak in a ser.” Eve cu, “Adam hnakruh in a ser chin” (Gen 2:18-21). Genesis nih, Pathian nih minung a siam hna ti lawng akan chimh. 

“Zeitindah a siam hna?” ti a chim lo. Nu le pa ci in maw asiam maw? Asiloah pa ci lawng in maw siam maw kan thei lo. "Abia in a siam" ti cu theology leicun kan ti. Genesis 2 ahcun, “Eve cu zei ci hmanh um lo in, ‘hnakruh’ in a siam. Pathian nih, Adam zong zei ci hmanh um lo in, arak siam. Cu ve bantuk in, Eve zong, nu le pa cin tello in, asiam ve thiamthiam. Adam le Eve hi, ci um lo in, siammi an si. Hi vial hi, Baibal minung sernak tuanbia kan theih khawhmi cu an si.

Mifim Hna Ruahning

Science nih, computa achuahter hnu in, minung fimthiamnak, rang tuk in athang. Ni fatin in thilthar achuak. Minung fimthiamnak hi, ri khiahpiak awk atha ti lo. Cucaah America nih van khi kan ri a si (sky is the limit) an tinak asi. Fimnak akarh deuh, Pathian zumlo mi an tam chin. Baibal zong hmun tampi ah an zuamcawh ve. 

Mifim hna caah, thil theih hmasat le ser hmasat hi, an izuam tawn. Atu cu tuah awk an hngal ti rua lo. “Nu le pa ci, tonter lo in, minung kan ser lai” tiah, company tam nawn an izuam. Doctor le scientist tampi an itel. Dollar million tampi an dih. “Minung hi, nu le pa ci lawng in achuak kho” ti in, ruah a sinain, “Ci pakhat le cell pakhat in, minung achuak kho lai” tiah, mifim nih, an zumh. Genesis zong ah, Pathian nih, ci lo in minung arak siam. Mifim mi nih, nu le pa ci lo in, minung an siam khawh ve ahcun, Pathian an phan deng ko hnga lo maw? Cu fonhtonh chawm in, fa sernak cu Mirang nih, “cloning” an ti.

Fonhtonh Minung Siamning (Cloning)

Lai biafang kan ngeihmi a tlawm pah caah, “science” kong tial ahar ngai. Cucaah, “cloning” le “cell” timi fianter ta ka duh. “Cloning” ti hi, Greek holh “Klon” in ara chin mi a si. A sullam cu, afawinak in, thil aa khatlo mi fonhtonh I, thil thar “ser” ti le “aa khatlomi thil pahnih tonter in, kokek thil pakhat chuahter” ti khan a si. Cu achuak mi thil cu, “fonhtonhmi thil pakhat sining he an sining (DNA) a khat lai” ti a si. 

Tahchunhnak ah, “Vulkung ah apple kan peh i, apple taktak achuak than. Meitei kung ah, sasuma kan peh I, sasuma achuak than. Cucu “fonhtonh (cloning) in thil ser” ti a si ko. Cun, “cell” timi cu, minung kan zeizongte hi, “cell” an si dih. Minung taksa hi, “cell” billion tampi in aa sermi a si. Minung le saram poh hi, nu le pa ci lawng in chuah khawh a si rua tiah kan ruah. Asinain, scientist tampi nih, “nunnak hi ci pakhat le cell in ser khawh a si ko lai” an ti. Minung acingmi caah, a nupi ci le a va “cell” in minung achuak kho lai i, pumsa tlinglo mi le fa ngei kholomi caah, bawmtu a si lai tiah an ruah. Atu le bang ahcun "stem cell" in "minung ci aa ser kho lai i, cell lawng in minung hrin khawh asi men lai" tiah an ruah cang. Thingkung, anhringso, saram hna ahcun, fonhton in ser chawmmi thil tampi a um cang. Ci lo in an ser hna. Cucu cell riantuaning a si.


A ka in fa a hringmi, a ci a mit cangmi Utlak Australia scientist nih a thar in an sermi


Hlan lio ah, mah bantuk ruahnak a rak um kho lo. Minung fimnak athang chin lengmang i, 1952 ah, Scientist pawl nih, utlak ti pakhat muru (nucleus) cu an chuah. Cun utlak cell (thisa) pakhat an rawn. Cu an rawnmi cu, utlak fa ah a chuak kho an ti. Asining ahcun, utlak cu, anu tii le apa baw aa tawn hnu ah, buluk akeuh. Atu an keuhter ning cu, hitin a si. Utlak nu (A) a tii an lak. Cu ati muru (nucleus) te kha, ceunak pakhat in an hrawh. A ti cu amuru (amet)a um ti lo. Alawngmi ti ah aa chuah. Cun utlak dang B (anu zong apa zong asi kho) vun cell (skin cell) an lak I, utlak A tii alawngmi chung ah an rawn than. Cuticun utlak fa (buluk) an keuh ter. 1957 ah, scientists pawl nih, utlak ti lawntermi chung in, utlak pa avun cell in utlak an keuhter khawh.

Cloning in ser hmasat cemmi Dolly tuu le a hrin hmasatmi fa Bonnie

1997 ah, Dolly timi tufa te cu, tupa ci tel lo in, tupa cell in an ser khawh. 1998 ah, zu fa tampi cu, zupa pakhat cell in an hrinter than. Cun cawfa pariat cu, cawpa pakhat cell in an hrinter khawh. 2000 ah, vok le meheh zong, apa cell in an serchuah hna. 2001 ah, Advanced Cell Technology of Worcester (Massachusetts) nih “minung ah acang kho mi, fano aa thawknak (human embryo) paruk cu, research tuahnak caah, kan ser khawh” tiah an ti (Hi human embryo hi, nu fathei le minung cell sawhsawh tonter in siammi an si). 


Dolly tufa cloning in an serning pungsan asi


2001 January 8 ah, “Noah” ti min an sakmi, fung fa te cu, “a pa ci tello” in an serchuah. Pumtlingte in a chuak nain, caan sau nunglo in athi. 2002 ah, saveh le chizawh fa tete cu, pa cell in an ser khawh than. Dec. 26, 2002 ah, Clonaid company nih, “fonhtonh minung kan siam cang” (first cloned baby), “Eve achuak cang” tiah an thanh.  “Eve” chuahnak nih, vawleipi ahninh. Buaibainak tampi achuah pi. Politicians in, Pope tiang nih bia heh tiah an chim. Apawmhlawmmi le adohmi tampi an um. Cu thawng athanhtu cu, “Raelians” (Raelism) timi biaknak bu an si.

Raelian Biaknak (Raelism)

Hi biakank bu hi, a thei rihlomi zong tampi kan um kho men. Mi phundang ngai an si. Minung siam aa zuammi company pakhat, “Clonaid” dirhtu an si. An mah nih, Dec 26, 2002 ah, “Eve a chuak cang. USA anu khua ah arak tlung cang lai” tiah Floridah ah an thanh. Eve a nu cu, American a si I, apa cu acingmi a si an ti. Fa ngeitu nu amin, akhua le asining an chim lo. An fanu te cu, pawng 7 arit i, a ngan adam ko, hlai in kan ngeihter” tiah, company lutlai nu Brigitte Boisselier nih a chim. 

Cu fanu te cu, pa ci tello in, anu thisen bak in achuakmi a si an ti. Zeitindah nau kan siam ning asi ti cu, an chim lo. “Anu he thisen khat bak an si le si lo DNA hniksak ding caah, ABC science kong tialtu Michael Guillen he, biaruahnak kan ngei lai” ati rih. A pahnihnak fonhtonh fa (cloned baby) cu, Chaklei Europe ah, January zarh khatnak ah, nu le nu aum mi (lesbian) hna sin in achuak lai” a ti. Zarhteni, January zarhkhatnak ah, Raelian bu chimnak nawl ngeitu pa nih, “Netherlands ah nu le nu aum mi nuva hna nih, fonhtonh fa pate (cloned baby boy) an ngeih cang” tiah athanh than. DNA hniksaknak, an tuah le tuahlo a chim lo. (Italian fahrintertu sibawi Severino Antinori nih, December thla ah, 2003 January ah, fonhtonh fapa (cloned baby boy) cu, Italy ah ahcuak lai a ti ve). Hi bu hnih hi an idang.

Eve naute thawng nih vawlei pumpi atlirh. Biangaih ruah ah, doctor, scientist, biaknak hruaitu, politician le thadinca tialtu tampi an ra. Micheu nih an zumh; acheu nih an zum lo. Zeicatiah, “nau hmanthlak, video le zeidang zumhtlak thil pakhat hmanh an chim chih lo caah a si.” Cu fanu te cu, a nu thisen lila in achuak mi fa tatak a si le si lo hngalhnak caah, DNA test kan tuah lai an ti. Mi tampi, fonhtonh fanu te rat lai cu, an bawh cio. Nihin I tiang cu, biafiang alang rih lo. ABC catialtu zong nih a bawh rih ko ti a si.

Auvergne volcanoes, France
          Auvergne Meitlang (France)


Clonaid company adirhtu pa hi, French Journalist Claudi Vorilhon (56) a si. “Rael” ti zong ah a au. Amah nih, “Raelians” (Raelism) biaknak a dirh. Prophet ah aa chia. Journalist poh cu, “Athianghlimmi Rael” tiah an auhter hna. An tuanbia thawknak cu Vorilhon (Rael) nih, hitin a chim: “French ram Paris khuapawng, 1973 December 13 ni a si. Ka zung lonh tiang motor ka mawngh i, Auvergne meitlang pawng ah ka dir. Culio ah, meisen aceumi van lawng (space ship) ara. Innkhar an van awn i, van mikhual, sam nak tete an rak chuak. An lawng chung ah an ka luhpi i, nu tete nih, an ka lam piak. Cu minung cu, Elohim an si. Vawlei minung an rak serning te hna,  an ka hmuhsak. French holh zong an thiam ngai i, “Raelian biaknak” zeitindah na thawk ning a si lai?” ti an ka hmuhsak. 

Cun “van mikhual puanrang aih (Herald) pawl nih, an chimmi cu, vawlei thilnung vialte hi, fonhtonh chawm (cloning) in, aliamcia kum 25,000 lio ah, kan ser” an ti. Hi asiamtu pawl hi, vancung mit hmuhlonak ah an um. Science le technology athiam taktakmi an si. An mah nih, minung hi, dahkhuaikhan ah akan siam. Van mi cu, kan nih Raelians pawl hi, science le philosophy adirpitu kan si ka ti hna” ati.


August ni 21 hi "Angki lo um ni" an ti i, an taklawng in an um hna

Vancungmi bia bantuk in, Raelism (Raelian biaknak) cu, Dec 13, 1973, Paris khua ah adirh. Member 55,000 kuakap an ngei. Mifimthiam tampi an itel. An dirpibikmi cu, “science le biaknak” a si. “Science” hi Pathian laksawng ah an ruah i, “Science is love” (science cu dawtnak a si) a ti ve. Rael nih,  “Hlanlio biaknak nih minung lamping ah ahruai caah, mi an tlau. Cu biaknak nih science fimthiamnak a fumter. Science cu zeihmanh nih a akham kho lai lo” a ti. Raelism biaknak nih, Judah le Krifa biaknak billion 2 dengmang zong a zuamcawh ngaingai. Judah le Krifa biaknak cu, “zumhawk tlak lo tuk” (unscientific) a si a ti ve. Raelian biaknak adirh hnu ah, van khualtlawng (space travelers) he, Auvergne meitlang pawng ah, voiruk kan itong” ati. Hi tuanbia vialte a dik taktak maw ti cu, amah dah ti lo nih cun, ahohmanh nih theih a si lo.

Rael chimmi le Baibal minung sernak tuanbia cu, akalh ngai. Aa lawhnak aum ve mi cu, Pathian nih, “minung kan ser hna lai; kanmah mui an keng lai I, kanmah he kan I lo lai” (Gen 1:26) timi zawn hi a si. Zeicatiah, “kan,” “kanmah mui,” “ kanmah he..” biafang hna nih, minung ser lio ah, Pathian sin ah, midang um ve hna sehlaw a dawh. Rael hi baibal zong athiam ngai. 1973 ah, van mi nih bia an ka chimh tiang, Judah le Krifa biaknak nih, Bible acang khatnak bik an rak theih palh. Hebrew biafang ‘Elohim’ (God) ti hi, atak ahcun, ‘mi tam ca’ (plural) a si. Asullam cu, “vancung in a rak ra mi hna” tinak a si. 

Cucaah, ka tonmi van mikhual (space alien) zong hi, “Elohim” pawl an si a ti (Gen. 1:26 zoh chih). Rabbi David, Israel Yeshiva University saya, nih, “-im” nih ‘mi tamca” (plural) achim duh ko nain, “Elohim biafang nih, mi pakhat a sawh duh” tawn a ti ve. Raelians bu bantuk in, scientist tampi nih, zeizongvialte (universe) ah hin, minung dang zong an um ko lai ti an zumh taktak. Palangkhengzuangmi (UFO) laawng zong, America ah, an lak taktak ti asi. Ram tampi ah, UFO cu an hmuh hna.  Khawika an um ti an thei rih lo. Cucaah, scientist nih, “Zeizongvialte (universe) kong hi, zeite kan thei rih lo” an ti.

Raelians pawl nih, 2035 ah, “van mi (space alien) an ra than lai tiah an zumh.  An umnak cu, “UFO Land” (Unknown Flying Object) tiah min an sak. Canada ram Vermont ramri pawng ah a si. Raelian pawl nih, 1997 ah, minung sernak Clonaid company an dirh. Dahkhuainak (lab) caah, tangka tampi an kawl., West Virginia nuva hna, an fapa thla 10 a si mi, alung an hlainak ah athi I, an ngaihchiat ruang ah, Raelian bu cu, tangka thawng tampi an hlut hna. “Minung siamnak dahkhuaikhan tuah lo in, Raelian zumhnak akarhnak ding ca lawng an ruat” an ti. Ahnu ah, an iphuak. 

Raelian bu hi, nungak no mi dawh tampi an itel. Vancung mi dongtu ding ca an si. 1991 ah, French ah, khawmpi an tuah i, nu he pa he, “taklawng” (nude) in an um caah, acheu nih cun, “cult” (kalsual) an ti hna. 1997 zong ah, “Heaven’s Gate kalsual (cult) zong, vancung lawng in kan zuang lai” tiah an ti i, minung 39 an rak ithat. Raelian zong cutin an um sual lai maw ti aruatmi an um. Raelian kong catialtu pakhat nih, “Rael cu, minuam a si. Nuamceng (playboy), lentecelh thiam le mi capo a si” a ti. Kalsual khan ah a chiah hna. Rael tinhmi cu, “Fonhtonh (cloning) in, minung nih zungzal nunnak co ding” ti a si. “Pathian nih, minung nih kan zumh ning hi, hrawh a timh. Vanlawng in inn sukden nak (9.11 USA) zong, Pathian riantuannak a si” a ti. Aa tinhmi cu, dollar million 10 kawl; van mi an tum tik ah, don ding ti a si. Israel in don ding tiah aa tim nain, Israel cozah nih, tha an pe lo ti a si.

Raelians pawl hi, an dik pek diklo pek ah, vawlei pumpi, abik in, America le Europe an hninh. “Fonhtonh minung sernak” (cloning) he aa lomi, “stem cell research” (fa no chuahternak) zong nih, American cozah chung ah, Clinton chan in, Bush chan tiang, buainak a chuahpi. “Eve achuak cang” timi thawng nih, vawlei pumpi biaknak hruaitu, scientists, politicians, doctors le mipi tampi abuaiter hna. USA nih, “fonhtonh minung siam” (cloning) akham nain, ram cheukhat nih, an onh. Vatican in Pope, Muslim hruaitu le Jewish Raabi pawl nih, “Minung fonhtonh siam hi, athianglo, tuksapur le ningcanglo thil umter a si” tiah an ti i fakpi in an doh. Politician cheukhat nih, “Vawlei pumpuluk ah, fonhtonh minung siamnak (cloning) hi, USA hruainak in, UNO nih, kham ding a si” an ti. 

“Eve” chuahnak nih, vawleipi abuai hringhran. Fimnak cu atha nain, nihin ni vawleicung buainak tampi cu, fimthiamnak nih ahcuahpi ve. Phungchimtu nih, “Fimnak atam deuh poh ah, lungretheihnak atam deuh” (1:18) ati mi a dik taktak. A caan ahcun, minung fimnak zong hi, buainak a rak si. Eve chuahnak zong nih, buainak tampi a chuahpi cang. Hmailei ah zeithil dah achuahpi rih te lai?


Fungpa ci tel lo in le cell fonhtonh in an hrinter Noah Fungfa


Biatlangkawm
              “Raelians nih minung fonhtonh in an siam taktak maw?” ti cu aho hmanh nih, fiangte in an thei rih lo. An mah lawng nih an theih rih. Zeicatiah, nau hmanthla, video, anu min, apa min, an khuaram zeizongte an chim rih lo caah a si. Asinain, mifim tampi nih, saram zong tampi an siam cang ko caah, minung zong an siam khawh ko lai tiah an ruah. Company pathumli cu, minung ser ding an izuam cuahmah ko. 

Thinphan awk ngai a si mi cu, “An siammi saram hna hi, ahringtu anu taktak bantuk an si ko nain, an chan a tawi deuh” ti a si. “Noah Fung-fa” le “Dolly tuu” zong tuan ah an thi. 1978 ah, Louise Brown timi, thlalang chung naute, zong tuan ah, athih caah, thlalang chung fa siam an ban thai. Fonhtonh minung ser (cloning) zong, adong te ko lai tiah, mi tampi nih an ruah.

“Eve Achuak Cang” timi kong ka tial tik ah, acheukhat caah, ruahsualnak aum kho men. Ka tinh mi cu, “Laimi nih, vawlei ah, thil thar achuak cuahmah mi, kau deuh in zohthiam usih law, zeibantuk dirhmun ah dah kan nih kan um ve?” timi, kan chungril hi, bih usih ti ka duh. Lairam zong ah, “cult dengmang” zumhnak an um ve. Biatak theih lo ahcun, buainak tampi achuak ve khah. Theih fianlo ahcun, thilthar aum tik ah, zumhnak apur; launak le rawhralnak achuak tawn.  Cucaah, “Eve Achuak Cang” timi kong hi, Lairam mipi zong nih, theih le ruah ve ding ah, ka duhnak a si. “Adik diklo, achia atha cu, careltu nih ruah le thim zia thiam ko u” tiah, saduhthahnak he!

Zohchunmi Cabia:

1. Jerry Adler, “Spaced out,” Newsweek, January 13, 2003.

2. William Norman Grigg, “The Clone Wars,” The New American, January 13, 2003.

3. “Yahoo News”: http://story.news.yahoo.com

Tuesday, September 9, 2014

Muallianpi Ah Mizo Nu Nih Mirang Fa A Hrin Hna

Kawlram rambuai lio (1988-1991) tiang cu zeituah awk a that tuk lo caah docawi in fangkhat hnih te miak zong a thahnem tiah Kawlram le Mizoram ka hlat hlai ve. Ka kalnak kip ah tuanbia le thil phundang tete asimi hi, a taktak asi hnga maw ti theih duh ah, khua kenkip ka vaak pah tawn.

Cu Mizoram kan tlawn lio ah, an rak chim tawnmi cu, "Muallianpi nu nih faphir pa veve a ngeih hna i, Mirang bak in an chuak. An pa nih an nu cu Mirang pa nai duh tiah a ti i, a then hrulh ti a si. Asinain nu cu khual le a tlawng fawn lo. Aizawl le khuadangdang tlawng in Mirang he ton ding zong cu a lam a um fawn lo." Cucaah zeiti ti awk a tha ti lo i, an nupa in an i um thai ko" tiah an ti.

Muallianpi cu Tipi le Tio aa tonnak pawng ah a ummi khua asi. Ramri khuahriang le khua penpawk a si. Cu nu cu lo thlo asi i khualleng hmanh a chuak setsai lo mi a si. Muallianpi ah a um pengmi asi fawn. Khuate nu asi. Azeitihmanh in Mirang pa he va hmuh le duhnak ding a lam a um fawn lo. Cucu thil khuaruahhar taktak a si.

Cucu a taktak asi hnga maw ti theih duh pah le thilri zuar pah in, nikhat cu Muallianpi khua ahcun ka va kal. Cu Mirang hna cu hmuh lai cu ka ngaih tuk.

Muallianpi (Rf. Marvinic.com)

Cu Mirang fatete cu khawidah an um tiah ka hal hna i, an sang a donghlei ah an um tiah an ka chimh. Cucaah zingka 10 tluk ah an mah len ahcun ka va kal. A pu (an nu pa) nih a rak umh hna. Kum 5 kuakap an si. Cu hna pahnih cu, Mizo fa a dang pawl he lente an rak i celh len ko. Lam hlat nawn khin ka hei hmuh hna i, a lang in an mah an si khi theih khawh tuk an si.

A pu cu ka nawl i, na tufa le cu van au hna law zoh ka duh hna ka ti. A auh hna i kan sin ahcun an ra. Ka zoh cikcek hna i, ka khuaruah a har. An taksa ngo ning cu Kawlram i tourist a rami Mirang ngakchia taksa bantuk an si. An sam zong a nem, a tlep i a sen le engmi a si fawn. An mit zong cu Mizo ngakchia mit a lo lo. Pawl nawn in an um hawi. Ka zoh hna i, ka khuaruah a har chin lengmang.  A leng zohnak ahcun, 100% Mirang an si ko.

An pu cu ka hal i, "Hi na tu le pawl hi, Mizo ngakchia dang he zeidah an i dannak aum?" tiah ka hal. A ka lehmi cu, "An mah thirual he lente an i celh tikah an baat a fawi deuh. Cun nilin an ing kho lo. Adang fa lam hlat pipi an tlik zong ah an tli kho tuk lo. Cun an lumhrilh a fawi tuk. Ngakchia dang fawi te an kalnak ah an nih cu, an i chuihpah luklak le an tluril tawn. An nenno i, huahal lo teah an zaw lengmang" tiah ati.

Laksawng ah fang (5) te ka rak thenh hna i, cuticun ka rak lawi. Nihin ni tiang a caancaan ahcun ka ruat theu tawn. An unau dang Mirang in pakhat hmanh an chuak fawn lo. An mah te lawng Mirang in an rak chuahmi cu zeidah asi hnga ka ti tawn. Mizoram doctor nih damlonak vun zawtnak hna asi sual hnga maw tiah an zoh hna i, damlonak zeihmanh an ngei lo. Ngakchia dang bantuk an si ko ti a si. Thil khuaruahhar cu a si ko.

Naite ah mi pakhat nih a ka chimhmi cu, "Muallianpi Mirang hna pahnih kha, Aizawl ah Mizoram cozah nih kan mah nih kan cawm hna lai. Sianginn kan kaiter hna lai tiah an ti le an siang hna lo. A nulepa nih kan mah kal ve tung lo ding ahcun.." tiah an ti a si. Nihin ni ahcun nupi thi le chungkhar dirh zong an si cang men lai. Ka mitthlam ah an cuang ngai tawn.

Khuarruahhar cu a si ko. Nu zong, pa zong nih Mirang he aa hmumi le it-ti mi an si fawn lo. Atu tiang ka ruat tawn. Ka thinlung ah biahalnak tampi a um.

Hi hna faphir pahnih kha, zeitindah Mirang in an chuah khawh hnga? Nu lei kawn, pa lei kawn, an pipu chan ah Mirang nih an rak hrinmi hna tal an si sual hnga maw? An thisen hi Mirang taktak an si hnga maw? Hi hna pahnih hi a tu an dam rih hnga maw? An taksa zeidah a lawh cang hnga? DNA testnak hna tuah hna sehlaw zeitindah hi Mirang thi hi a rat ti khi theih khawh a si men ko lai?" ti khi ka ruat theu tawn. Nihin ni tiang an dam rih ko ahcun, chanthar mifim mi nih DNA test tuah a phumi le degree hmuhnak ding caah "thesis" tial a phumi tuanbia pakhat asi.


--------------------------------------------------
Chinchiah: Hi tuanbia hi a liamcia 24 kuakap i ka thinlung i ka chinchiahmi a si caah, ca in ka tial lo ahcun asi kho lo tiah ka tialmi asi. Kum tam tuk asi cang caah, ka chinchiah ning aa hlen deuhmi te zong aum kho men.






Monday, September 8, 2014

Sonhtarh Ruangah A Tio Ngachami Khua Pahnih

Sonhtarh hman cu minung pakhat le miphun pakhat caah ral pakhat asi. Thanchonak dawntu, minung ralchiattertu, hmailei karhlannak dawntu le hnulei in dawktu pakhat asi. Hihi va philh hlah. Minung hi kan ruahnak, kan khuahmuhmi le kan theihmi thil nih sal ah a kan tanter khawh ti va ruat zungzal.

Hihi tha tein ruat...

Nai sonhtarhmi a tam deuhdeuh le na ral a chia deuhdeuh lai. Na ral a chiat deuhdeuh le na area a bi deuh deuh lai. Na area a bit deuhdeuh le kar na hlan khawhmi a tlawm deuhdeuh lai. Na karhlanmi a tlawm deuhdeuh le lam hlat na phan lo deuhdeuh lai. Lam hlat na phanh lo deuhdeuh asi le na hmuhmi a bi/tlawm deuhdeuh lai. Na hmuhmi a bit deuhdeuh le na theihmi a tlawm deuhdeuh lai. na theihmi (knowledge) a tlawm deuhdeuh le na zalawnnak a tlawm deuhdeuh lai. Na zalawnnak a tlawm deuhdeuh sal ah na tla deuhdeuh lai.

Sal ah na tlak deuhdeuh paoh le nangmah an uktu nih na cungah nawl a ngei deuhdeuh lai. An uktu na cung i nawl a ngeih deuhdeuh le nang cu nangmah na si ti lo i, midang ta na si cang. Midang nih na cungah nawl an ngeih cang. Cu nawl an ngeihtu cu sal an tlaitu a si. Cu sal an tlaitu cu na sonhtarhmi thil kha asi. Cu na sonhtarhmi thil nih na nunnak kha an control cang.  Cucaah nangmah cu nangmah taktak na si ti lo. An control tu "sonhtarhmi ta kha na si cang."

Cucaah sonhtarh hman cu tih a nung tuk. Cu thil nih kan zumhnak le ruahnak le kan thinlung a control sual ahcun, minung cu cawl khawh asi ti lo. Cawl khawh ti lo ahcun, sia an hren bantuk in kan i sonhtarhmi nih a kan hren cang. Cu a kan hrennak hri pin cu kar kan hlang kho ti lo. Zeicatiah kan zalawnnak kha a hren caah asi. Cucaah sonhtarh cu thanchonak dawntu le thanchonak rawktu thil pakhat asi.  Phundang in chim ahcun, "Sonhtarh cu thanchonak i a ral lian bik pakhat asi."

Sonhtarhnak nih zeitluk in dah thanchonak a donh timi hi, khua pahnih tuanbia in langhter ka duh. Hi khua hna nih hin i fahsak ding le thinhan ding asi lai lo.

Khua pakhatnak cu ka laihri tannak le chuahkehnak khua Thau khua a si. Kan khuami Pu Hmun Khar le khuami cheukhat cu vision nganpi he, tang (3) ka si lio in Khuathar pem an rak i thawk. Khuathar cu kan ram ah a laili cem ah a um. Lopil dihlak caah lam a phei bik i umkalnak a fawi bik. Tii a tha, certual a tha, sianginn le biakinn hmun a tha. Saisihchuaklampi kalnak ding asi fawn. Khua hmunhma a rem, khuachung lam an phei. Hmuhma tampi a um caah inn tampi aa tlum kho dingmi hmunhma a si. Thaumi pawcawmnak cemmi asimi cu Thantlang le Hakha kal le Mizoram kal asi ko. Theikung hai kung an tha. Dumhau tuahnak a rem. 

A thatnak tam tuk chim cawk lo a um ko nain, vantaw a bi, hriawh he aa naih tuk, Ciriang tlang nih a chilh tuk an ti.i, kan khuami nih heh tiah an sawi. Zawtfah a tam. Khuathar cu an rak tlakka in, ar a khuang lo le an rak chuahtak. Cucaah khuahlun an tlaknak asi. Khuathar um cu naucung thihnak asi" tiah an ti i, zuan an ngamh lo. Cucu Thaumi nih sonhtarh kan ngeimi hi khuathar zuannak ah dawntu pakhat asi. Hnu dawktu pakhat asi. Cu sonhtarhnak lungput nih Thau khua khuathar an tlaknak cu 40 kuakap asi cang nain, khua tlunmi cheukhat cu an zuang duh rih lo. Electric mei zong aum; motor lampi nih a phak i lampi cungah a um ko nain, khuami tampi cu an zuang duh lo. Cu thil nih Thau khua cu kum tamtuk hnu ah a kan tanter timi hi, mit in hmuh khawh a si.

Khua pahnihnak cu Sialam khua a si. Sialam khua cu tlangbo cung ah  aum. Hmun nuam ngaingai khua a rak si. Adonghnak ka phak ahcun, certual a tha; khualak lam kaupi in an cawh i umkal a nuam. Saiha kalnak lam ah an hman caah a rak hlunghlai ngaingai. Dawr zong a rak um. Thla a panh caah khua nuam taktak pakhat a rak si. Asinain cu khua cu khua (3) an tio. Tlumpi le sahngar hrannak khua ah a tharem ngai mi khua ah an i chuah ve.

1997 kum thawkka te ah, Bualpeng civui ah Tikir khua ah an ka sawm i ka rak tlawng hna. Cu ahcun ka pu tiah ka timi, Rev. Ngun Nawl he hmun khat ah kan tlung. Rev. Ngun Nawl cu ka nu lei in ka pu ka timi a si. Phun khat an si caah asi. Mifim, biaruah nuam le upat awk tlak taktakmi pastor asi. Lai nunphun le sining tampi a theimi le pastor tian caan saupi tuanmi asi caah, aka chimhmi bia hi ka philh kho hna lo. Nihin ni tiang ka cinken peng. 

Voikhat cu zingka lakphakti din pah ah,  "Ka Pu ziahhme nan khua (Sialam), kha tluk a rak nuammi khua kha khua (3) ah nan i cheu le nan vaivuanh viar?" tiah ka hal. A rak ka lehmi cu hitin asi.

"Vungte, vei aw. Kan khuami pa pahnih Mizoram an tlawng le khua pakhat ah Zawl ngei nih thla a rak camh hna. Thla a camh hna cangka bak in, nan khua hi khua tha lo le khua chia a si. Nan umnak hi a suar caah sarthi nan tam lai. Nan i thial a hau tiah a rak ti hna le cuticun kan i thek viar ko. A cheu khuahlun, a cheu Thau leikap tlang ah, a cheu Tipi hri lei ah ti in kan tio viar ko" tiah a rak ka ti.

Capo in ka rak lehmi cu, "Ka pu, nan Jesuh a hme tuk cu te aw? Thau zong kan Jesuh a hme tuk" tiah kan khua Khuathar kong i sonhtarhnak kan ngeihmi kong zong ka rak chim len ve. 

Cu Zawl ngei thlacamhnak le sonhtarh ruang ah, khua dawh le khua nuam taktak a rak simi Sialam khua cu khua (3) an i then. Khua nuam lo taktak ah aa chuah. Nihin ni ah an i fon cang hnga dek maw? 

Thau le Sialam...khua chingchan veve kan si i, kan i sonhtarhmi thil nih kan khuaram thanchonak tampi a kan donh. Hnu ah a kan thlaiter. Khua a kan vaivuanh. Nuam ngai khuasa ding kha nuam lo ngai khua ah a kan chuahter. Kan thanchonak ding vialte lam a kan phih piak dih.

Cucaah hi biahalnak ding hi ruah ding a um!

Nau cung thi lomi khua vawleicung ah an um bal maw? Doctor, nurse le sizung tha umlonak hmun ahcun hmun kip ah nau cung an thih ko tung? Sar thi thi lo mi khua teh an um bal hme maw? Motor mawnghnak ram le bang ahcun motor accident in relcawk lo ngacha sar thi nifatin an um ko tung? Cu hna cu an khua a suar ruang ah maw asi hnga? Ziah sar thih in luatnak ram le khua a um hnga maw? USA le Malaysia hna ah Laimi tampi sar thih in kan thih ko tung? Cucu kan umnak khua a suar ruang ah maw asi hnga? Vawleicung ah sar thih thihlonak le nau cung thihlonak khua a um kho hnga maw?






"Psalm" Biafang Thawknak

Bible ah kan hmanmi biafang pakhat a lar ngaingaimi cu "Psalm" hla cauk hi a si. Laiholh in awchuah ahcun, "Sam" tiah kan ti i, Mirang ca in an tial tik ahcun, "Psalm" ti in an tial. Laimi Sunday school kai kho cin nih cun kan theihmi biafang pakhat asi.

Hi Psalm timi biafang hi hlanlio Greek vawlei lei biafang in aa thawkmi asi. Greek ahcun "psalmos" tiah an ti. Asullam cu, "hri bunhmi tingtang asiloah hri bunhmi sumsel (harp) he aw tamnawn kawmh in sakmi hla" tinak asi. Chan tam nawn a van i thlen tikah hi biafang fonh ning, miphun kip holh cio ah a van i thleng lengmang ve. Cafang an fonh ning hi 30-40 tluk aa thleng.

Europe ram cu Greek biafang le Latin biafang deuh lawngte in a rami holh an si caah hin a biafang an tial tikah, "salm, saume, salme, psaume" tiin a phunphun in an rak tial. A caan ah "P" an kemh i a caan ah kemh lo in an rak tial. Cuticun aa dang lengmang. Kum zabu 18 nak a phak tik ah, England ram ah Mirang ca in an tial tikah, "Psalm" tiin an rak tial i, cucu nihin ni tiang in "Psalm" tiah tial thai asi. Hika zawn ah hin, a aw chuah tik ahcun, "p" hi a chuak lo i, "s" lawng a chuak. Zeiruang dah P awh a chuah lo ti ahcun, Greek holh in a rami asi caah, "p" aw cu an lakmi asi caah asi.


Laimi le JUNE Thla?

LAIMI hi sonhtarh a hmang bikmi miphun (10) thim u sih law pakhat ahcun kan i tel men lai dah tiah ka ruat. Kan i sonhtarhmi thil a tam tuk. Krihfa kan si hlan pipu phung nih a kan zulh peng i, Krihfa kan si hnu zongah cu phung chung in kan chuak kho thlu rih lo. Krihfa zong nih sonhtarh kan hman pin ah a tih zong kan tih rih.

Ka ruat theu tawn. Pipu phung in sonhtarh kan hmanmi, Krihfa kan si hnu zong ah kan buar ngamlo mi le kan hrial rihmi thil hna, ka ruah tikah Laimi kan Krihfa zumhnak hi 100% cun kan nunnak ah rian a tuan lo tiah ka ruat. Kan Jesuh hi a tetuai tuk ko rua ka ti. Kan zumhnak nih pipu phung a lonh ngam rih lo. A lonh kho rih lo. Cucaah Laimi nih kan zum kan timi hi kan zum taktak rih rua lo tiah ruah awk biahalnak nganpi a um.

Laimi nupi thit le va ngeih fate, kan zumhnak a dernak a langhnak cem cu JUNE THLA thitlak kan hrialmi hi asi.

Thal a hung chuah cun, miphun kip cu thit-umh puai tuah a hung si cio. Mirang, Spanish, Minak, Kawl, India, Europe, Australia, Asian miphun kip le Africa ram miphun tiang nih June thla an hrial bal lo. Zeica dah Laimi nih June thla kan hrial peng hnga? Zeidcah dah kan tih hnga?

Cucu ruah lengmang ah, pipu an lungput ah sonhtarh an ngeihmi ruang bik ah asi ko. Laimi cu hlan ah June thla cu a um ko nain June ti zong an rak ngei bal lo. Furpi sawhsawh asi ko. Laimin cun an sak ve len ko lai nain, June (zun) asi ti kan theih cu Mirang kai hnu lawng asi.

Kan nu le pa nih an ti tawnmi cu, "Zun thla thit-umh cu zunmuainak asi" an ti timi nih kan Laimi lungthin vialte a chan in a kan tawl i, June thla hi kan tih ko cang. Sullam zeihmanh a ngei lo mi asi. A phuah tu hi zei bantuk minung dah asi lai timi hi ruah damh khawh ngai a si.

"Sonhtarh thiam, bia siphai thiam, mi ralchia, mi ningtih pang, thil a chia lei rumro a hmumi, vawlei ah cawlcangh a ngamh tuk lo mi, chun um zan kal pa" nih a phuahmi a si hrimhrim lai timi hi chim ngam asi. Khua tuakmi, khuaruatmi, mifim le sullam ngei tein thil a hmumi nih cun hi bia cu an chim bal lai lo. Cucaah kan Laimi nih June thla kan tihmi hi cu, khuaruahhar a si.

Vawleicung miphun ah June thla a tihmi cu kan mah Laimi lawng kan si men lai. 

Ruah ding a um. Hi pin ah hin chan zeizat dah Laimi nih June thla kan tih rih lai? Kan hrial rih lai? June thla kan hrialmi nih zeitluk in dah nihlawh a kan sunghter le thlauter? Zeitluk in dah kan Krihfabu ah buainak a chuahpi? Caan harnak a chuahpi? Hi vialte hi ruat in, chanthar Laimi mino nih June thla thit hi kan thawk ding a herh. Kan tih ding asi lo.

Ruah cia dingmi thil pakhat tu cu a um. Vawlei minung kan si chung paoh cu hihi ruah cia a hau. Krihfa kan si pek ah, Krihfa silo pek ah, ruah cia ahau.

Cucu zeidah asi tiah cun, minung kan si chung paoh, titsa in kan nun chung paoh, hi vawleicung in khua kan sak le kan tlawnlen chung paoh ahcun, hihi a loh-theih lo in a um mi asi. Phungchimtu 3:1-9 nak tiang nih tling khitkhet tein a kan chimh ko. Caan kong ah a chimmi a si.

Cu ve bantuk in vawleicung minung kan si chung ahcun hihi an um phung asi. A tuan le tlai lawng an si hna:-

1. Khawnden a um
2. Zawtfah a um.
3. Tar a um
4. Thihloh aum.
5. Nu le va thih tian a um
6. Nu le va then a um i fonh than zong a um
7. Telefa thlau a um i, telefa thlau lo zong aum
8. Telefa tling tein dam a um i an zatein thih a um
9. Sithat caan a um, sunghbau le zatlak caan a um
10. Nih caan a um i tah caan a um
11. Nuamh caan a um i harsat caan a um

June thla i thit-umah na tuah zong ah siseh, June asilomi thla i na tuah zong ah siseh, acunglei thil hna hi minung nih hrial khawhmi an si lo. June thla i thitlomi nih, hi a cunglei thil hi hrial khawh asi ko ahcun, vawleicung ah hin minung nih sunghbau le zatlak kan tong hnga lo.

Cucaah kan Lai pipu hna zumhnak, ruahnak le pawmmi hi chan thar Laimi Krihfa mino nih zuamcawh a herh. Kan zumhnak in tei a herh ko cang. Ziah miphun dang nih pakhat hmanh nih an hrial lomi kan nih nih va hrial cu? Sullam pakhat zong a ngei lo.

Atanglei ah June thla hi zeitluk in dah thla sunglawi asi timi aa hawknak tuanbia te hi ruah ding ah ka van tial.

Mifim cathiam mi hna nih JUNE aa thawknak cu hitin an ti:-

"JUNE timi hi, nu-pathian (goddess) JUNO timi in aa thawk tiah an ti. Zeicatiah JUNO cu nu hna a rungvengtu nu-pathian asi i, June thla zong hi Rome tuanbia aa thawkka tein nu le va thit-umhnak caah an uar bikmi, an hman bikmi le sunhsak bikmi thla asi caah asi."

Hi ca nih a chim duhmi cu, June thla cu "Rome Miphun hna nih a hramthawk tein thitumhnak caah an uar bikmi le hman bikmi thla asi" ti a si.

Ni le thla rel ning hi, Rome nih an thawk i, French le English le German ah a kal chin viahmah mi an si. Cu Mirang in kan nih Laimi zong nih June (Zun) tiah kan hei ti ve ceu te khi a si.

Calendar siamtu Rome miphun nih thit-umhnak caah an uar cemmi "June Thla" cu kan nih Laimi caah kan tih cemmi le hrial cemmi thla ah a tla. June kha "zunmuainak" ah kan mer daih. Kan pipu ruahnak hi Rome tuanbia he epchun ahcun Laimi hi a lettalam in kan ruahnak a um. June thla kha, Lai awchuah in aw an chuah le an sermon i, tihphang viar in a kan tuah. Cu tihphannak cu Satan duh ci te le lawmhmi te khi a si.

Laimi nih sullam ngei tein ruah a herhmi cu hihi asi. Laimi nih chan tam ngai June thla thitumh kan hrial cang. Asiahcun hi biahalnak hi ruah a herh.

June thla thitlak ruang ah pa zeizat theng te dah an i thihtian cang? June thla aa thila mi hna hi thla dang aa thilami nak in an thi deuh hlei taktak maw? Vanchiat an tong hlei deuh taktak maw? Thla dang ah teh himnak aum hlei maw?

Hihi ruat rih u sih!

June thla thitlak kan hrial ko bu in, thih zaat hlan lo lio caan ah, nu le va zeizat dah kan i thihtian cang ne? Nuhmei zeizat dah kan um cang? Pahmei zeizat dah kan um cang? June thla kan hrial ko bu pi in minung zeizat dah accident in nu va an i thihtian cang? Lairam ah zeizat? US le Malaysia tibantuk ah zeizat dah accident in an i thihtian cang?

June thla kan hrial ko nain kan i thihtian fawn ko ahcun zeidah hrial cu a thahnem? Zei thla dah himnak aum hlei? Ziah June kan hrial ko nain kan him hlei ne lo? Ziah kan him hlei lo ah zeidah June cu kan hrial chan ne?
Cucaah Laimi zong nih, miphun dang cio bantuk in June thla hi thit-umhnak caah kan hrial lo ding le hman kan thawk ding mi hi, a biapi tuk. Pastor le evangelist hrimhrim nih thawk ding asi. Hi kan hrial peng ahcun kan miphun caah sunghnak, harnak, buainak le zumhnak dernak a chuahter.

Cucaah Jesuh Krih a zum i zumhnak biapi a chiami mino hna nih, hi June thla ah thitlak ngam ding a si, June ah thitlak zong kan herh. A diklomi kan Laimi ruahnak hi kan thlen a hau. Cuthlen a thawk tu ah Lai Krihfa zumtu tha a ho dah zumhnak in kar a hlang ngam te lai?

"Bawipa nih a sermi ni le thla vialte cu an tha dih. Thluachuah pek dihmi an si timi a zummi caahcun, zeitik thla thitumh hmanh hi zeihmanh pawihnak a um lo."

Zeicatiah............"BAWIPA nih a kan pekmi ni hi zeitluk in dah a that? Hi ni ah hin i lawm u sih law i nuam hna u sih" (Psalm 118:24) ti pei zumtu nih cun an ti cu!

Bawipa nih a sermi ni le thla paoh cu an tha dih. Thla min tham cu minung sak cawpmi pei asi ko cu. Zei ni le thla paoh hi an that dih ko caah kan hrial dingmi le tih dingmi zeihmanh an um lo!!!!


Theives Stole Things from the Car in the Asian Buffet Parking Lot

The ECBC youth choir group were shoot a video yesterday evening in downtown Columbus and Ohio State University areas in order to produce a music video for the church fund raising. After finishing their shooting program, they had a dinner at Asian Buffet at 5666 W. Broad St,
Galloway, Ohio 43119.  It is a quiet place in west side Columbus. We frequently dined there as group many times.

It was about just 7:30 PM on September 7, 2014. It was not dark yet but the theives showed up in the parking lot. They broke the 2 car rear windows. They have no fear or shame at all during day light time. They are perhaps masters of stealing other properties.  They took some iPads, smart phones, purse and many other valuable Chin traditional dresses which they might not be able to sell or wear them. But for the Chins they are very valuable and expensive.


 Youth ate dinner in this restaurant at 7Pm

I am thinking why they did they steal those things? What is their problems? This is unthinkable behavior. These thieves are rude and

These kind of thieves are so abundant in west-side Columbus. Last year some windows of my church member cars were broken down at night and stole many things before. These thieves are burdens of our society in west-side Columbus. Many countless millions of people are working hard to support their families but these lazy thieves are getting money easily by destroying other properties and stealing money and belongings.

Some of my church youth were beaten and looted their purses last year at Marathon Gas station in near the junction of Norton Road and Sullivant Ave. Sometimes it is quite scary going alone outside at night because we don't know where these thieves will come up.

That is unacceptable bad behavior and so shameful acts for them and for society. How dare they are to bring the stolen properties to their house? Perhaps their house might be full with stolen properties. How can they eat food and drink water or juice by using the stolen money? Some are a very expensive and valuable traditional clothing but thefts may not dare to bring those clothing to Chin or Asian stores. I don't know what will they do with those traditional dresses? They are so greedy! They took everything that they could hold them by their hands.

They have serious ethical problems. They need do repent their sins for forgiveness from God and do good things for them selves and for their families and for the society in Columbus.

Most of the victims are high school students. The two thieves were seen by other people but they were not clearly identified in this time. The thieves have dark skins.

each car owner spent over $200 for fixing their window. They are very up set for that. These thieves caused a lot of problems in the two families. They hurt many lives.

We all prayed for them to repent from their sins and believe in God and do good things for others. Unless they will have a very heavy laden in their lives. Christ forgave them as we forgave them.


                      Youth Cars were parked closely to each other in this parking lot


                               "Beware thieves are everywhere"






Vawleicung Dinosaur Ruh Lian Bik An Hmuh

Saram ruhkhua lei thiammi scientist hna nih Argentina ram a thlanglei bik Patagonia timi hmun thlanglei deuh te ah, dinosaur phunkhat a simi Dreadnoughtus timi saram ruhrangpi cu, September 4, 2014 ah himbawm tein an hmuh. Vawleitang ah a um cangmi asi caah an hlai chawm i, a ruhkhua vialte computer bawmhnak in an fonh tonh dih cang. Ruah awk ngai asimi cu, hi lungsaruh an hlainak hmun hi, vawlei thlanglei a donghnak dengmang asi cang. Hi dinosaur pi hi hika ngelcel ah hin zeidah a va tuah hnga timi ruah awk ngai asi.



                    Dinosaur lian bik lungsaruh an cawh lio

Atung a san lawng silo in a sau zong a sau tuk. Cun taksa, a ke le ruhkhua an lian dih. Cucaah Hi Dreadnoughtus hi vawleicung ah a rak tlawngleng cangmi sahram lakah a lian bik asi an ti.

Hi an hmuhmi dinosaur ruhrangpi hi, ahngawng pe 37 le amei pe 30 asau. Alu in amei tiang pe 85 asau. A sau taktak tinak asi. Ton 60-65 a rit lai ti asi. Being 737 he an rihzan aa tluk. Vui lian ngai pakhat khi ton 5 tluk lawng a rih caah vui 14 tluk rit asi an ti. Hi an hmuhmi Dreadnoughtus hi a liamcia kum million 77 lio ah hi vawlei ah a rak nung i a tlawnglengmi asi tiah an ti.


                         Dinosaur an hlaimi lungsaruh



           Ake ruh cang khat te kha minung nak in a sau deuh


Minung he epchun tikah zeitluk in dah a lianh timi cu a fiang ko


Anun lio ahcun hi bantuk in a pumrua a rak um lai tiah computer nih a tuakmi asi.

Dinosaur pawl hi a liamcia kum million 250 kuakap ah hi vawleicung ah hin khua an rak sa i, an rak tlawng leng. Thil pakhatkhat ruangah an ci a rak mit i, nihin ni ahcun an ruhrangpipi lawng an tang cang. Cu zong cu saruh bantuk in um ti lo in, lungsaruh (fossil) in a um cangmi an si. Cu lungsaruh pawl cu lung bantuk in an hak cang ko nain, saramruh a sinak tu cu fiang tein an lang rih.

Hi dinosaur vialte hi aliamcia kum million 65 hrawng ah hin an rak thi dih. An thih ning hi huamsan tein si lo in caan tawite chungah an lo dih. Dinosaur lawng siloin adang vawleicung saram 50% tluk zong dinosaur an loh lio hrawng ah an lo ve ti asi.

Zeicadah hi dinosaur pawl hi an thih dih hnga timi hi a phi an hmu kho rih lo.

Acheu nih cun Noah Buanchukcho ruangah asi atimi an um. A cheu nih kan vawleipi hi van i a zuangmi lungtum nih fak tuk in a van pah caah, vawlei a khu tuk cang i, saram tampi cu eidin awk an ngeih ti lo caah an thi an ti. Acheu nih meitlang puakmi ruang ah an puh. A cheu nih vawleicung taih (continent) pawl an i thialmi ruang ah asi an ti. Acheu nih dinosaur nih an ti an titmi kha a dang nih an eipiak changmang hna i, cuticun an karh khawh ti lo caah si an ti.

Nihin ni, mi tambik nih an pommi cu, vawleicung khua caan aa thlen caah, saram eidinmi thingram hna zong an i thleng ve. Cutikah dinosaur nih eidin ding a za in a ngeih ti lo caah asi tiah scientist tambik nih an ruah. Hi dinosaur an lohmi cu vawlei tuanbia ah sunghnak nganbik thil pakhat a si.

Hi dinosaur tuanbia ruat bu tein nihin i a nungmi saram pawl hi minung nih zohkhenh kilven ding hi, kan tuanvo nganpi asi.


Mexico ram a chaklei ah an hmuhmi dinosaur amei lungsaruh (fossil)


Ref: CNN thawngpang ah an tialmi asi. Atanglei ah CNN catialmi cu aum.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(CNN) -- He was a big boy. A very, very big boy. In fact, the Dreadnoughtus schrani dinosaur unveiled Thursday was one of the biggest -- if not THE biggest -- land animal ever to grace the Earth.
Experts estimate that back in its day -- the Upper Cretaceous period, approximately 77 million years ago -- this giant measured 85 feet long and weighed about 65 tons.

No wonder, then, paleontologists picked a first name that breaks down to "fear nothing." (The second name honors benefactor and tech entrepreneur Adam Schran.) You wouldn't be scared, either, if you towered over every creature in sight, could smash most anything with your whip-like tail and could smoosh most anything with your colossal feet.

"Dreadnoughtus schrani was astoundingly huge," said Kenneth Lacovara, the lead author of the report published in Scientific Reports, as quoted on his school Drexel University's website. "It weighed as much as a dozen African elephants or more than seven

The fossilized remains of this Dreadnoughtus were unearthed recently in Argentina's southwestern Patagonia.

And to think the massive dinosaur pieced together by Lacovara's team was still growing up, according to expert analysis. It's hard to say how much bigger this or other Dreadnoughtus may have gotten had it fully matured. Nor, without a time machine, can one quickly determine whether this new species was bigger than fellow titanosaurs such as the similarly gargantuan Argentinosaurus.

That's mostly because other finds like these are relatively incomplete, forcing paleontologists to make estimates based off a bone or two here and there.

"Titanosaurs are a remarkable group of dinosaurs, with species ranging from the weight of a cow to the weight of a sperm whale or more," said Matthew Lamanna, a Carnegie Museum of Natural History scholar who was part of the team, in the Drexel piece. "But the biggest dinosaurs have remained a mystery because, in almost all cases, their fossils are very incomplete." Not so with the new Dreadnoughtus specimen, which is another big reason -- big being the operative word for everything about this creature -- it's so special.

Those who excavated the sometimes snow-covered terrain not far from Antarctica were able to locate more than 70% of the Dreadnoughtus' bones, including part of a jaw. Compare that to maybe 3% to 27% for other dinosaur finds of its kind.


Lacovara characterized the discovery as "by far the best example we have of any of the most giant creatures to ever walk the planet." As heavy as 14 elephants, as long as 2 tractor trailers: Meet Mr. Titanosaur
And it's not like the scientists unearthed little chicken bones. As showed a woman next to one of Dreadnoughtus' scapulas, or shoulder blades, both roughly the same size. Its humerus, or upper arm, bone was taller than the Drexel University professor. A neck vertebra measured about 3 feet in diameter.

All these things -- from fossils of large bones to a single tooth, from part of a jaw to toes and a claw -- coupled with digital technology could help to learn a great deal about the Dreadnoughtus and other titanosaurs' lived in their era, beyond the fact it had a 37-foot-long neck and 30-foot-long tail.
One thing that it would have had to do, to get this big, is eat. A lot. (And it was all plants, proving your mom right that veggies can make you big and strong.)

Lacovara thinks the Dreadnoughtus must have had "a life-long obsession with eating," perhaps spending all its waking existence chomping leaves from giant tree after giant tree.
He said, "Every day is about taking in enough calories to nourish this house-sized body."

Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....