Monday, November 25, 2013

Tlang Sangbik 10

Hi hna hi vawleicung tlang sangbik (10) an si. An zapite in Himalaya tlangthluan ah a ummi an si. Pahra nak in ka van tial hmasat lai.


                    Himalaya Tlang Thluan tlangpar dawhdawh (Ref. Wikepedia)


    Vawleicung tlang sangbik 10 umnak map

10. Annapurna
Umnak: Nepal
Asan: 26,545


                         Annapurna Tlangpar

9. Nanga Parbat
Umnak: Pakistan
Asan: 26,660


8. Manaslu
Umnak: Nepal
Asan: 26,781



7. Dhaulagiri
Umnak: Nepal
Asan: 26,795



6. Cho Oyu
Umnak: Nepal/Tibet Ramri
Asan: 26,906



5. Makalu
Umnak: Nepal/Tibet Ramri
Asan: 26,906



4. Lhotse
Umnak: Nepal/Tibet
Asan: 27,940



3. Kangchenjunga
Umnak: India/Nepal Ramri
Asan: 28,169




         Kangchenjunga tlangpar pawng khua

2. K2 (Mt. Godwin Austen)
Umnak: Pakistan/China ramri
Umnak Tlangthluan: Karakoram
Asan: 28,251





1. Mt. Everest
Umnak: Nepal
Asan: 29,035 (acheu nih 29,029 asi an ti)




Tlangpar cu khuadawm cungah a cuang










       Tlangpi Kepha Tangah

Kawl phungthluk ka uar tukmi pakhat a um. Cucu "Tlang cu zeitluk hmanh in sang sehlaw, kephatang ah a um ko" timi a si. Acunglei tlang 10 kong ah hin, a sangbik mi Mt. Everest kong hi tlawmte in van tial ka duh.

1856 ah, Great Trigonometric Survey of India timi nih Everest Tlangpar a sannak hi hawihlan bik ah ca in an rak tial. Amin ah Peak XV (29,002) tiah an rak tial. 1955 kum India nih survey an rak tuah i, atu lio Everest Tlang a sannak pe 29,029 timi hi, Nepal le Tuluk ram hlathlaitu hna nih an pawm.

Everest timi min hi, 1865 ceu in min sak a si. Andrew Waugh timi British Surveyor General of India i hotu pa nih ruahnak a pekmi hna hnuah, Royan Geographical Society nih min an rak sakmi a si. Mr. Waugh nih hin, amah hlan deuh ah rian a rak tuan cangmi Sir. George Everest min chuankhan in a rak sakmi a si. Tibet miphun hna nih hin, hi tlang hi, "Chomolungma" tiah kum tampi an rak au ko cang nain, hi lio caan ah, Nepal le Tibet cu damdangmi luh lo ding in an rak phih caah, Mr. Waugh nih hin an min sakmi a rak theih khawh lo caah, Everest tiah min a saknak asi. Cu min cu vawleicung pumpi nih an theihnak cang.

Hi tlang hi an rak kai kho lo nain, Trigonometry fimthiamnak in a san hi pe an rak tah khawh chung. Cucaah 1952 kum ah, Bengal in a rami, Radhanath Sikdar timi India kanan tuak thiam pa nih hin, Everest hi vawleicung tlang sang bik asi tiah a rak theih hmasat.

Minung tamtuk nih Everest tlangpar hi kai an rak izuam nain, tlangpar an rak phan kho lo. May 29, 1953, zinglei suimilam 11:30 ah, New Zealandmi Edmund Hillary le Nepalmi Tenzing Norgay hna nih, vawleicung tlang sangbik Everest tlangpar cu an lamh khawh i, "Tlangpi cu zeitluk hmanh in sang sehlaw, minung kepha tangah a um ko" timi phungtluk bia cu tehte an khan khawh.














Edmund Hillary le Tenzing Norgay Everest Tlangpar ah (1953)


Tlangpar ah voi tambik a kaimi cu Apa Sherpa timi Nepalmi asi i voi 21 a kai cang. 2010 tiang ah hin, 5104 an kai cang i, hi chung ah 3142 cu an mah pumpak tein a kaimi an si. Adang cu abu in a kaimi an si.

Everest tlangpar a kaimi tarbik cu Yuichiro Miura timi Japanpa asi i, kum 80 (2013) asi ah tlangpar aphan. Anobik cu Jordan Romero asi i kum 13 (2010) asi ah tlangpar a phan. Nu tarbik tlangpar aphanmi cu Tamae Watanabe asi i, kum 73 (2012) ah tlangpar a phan. Tlangpar ah voi tambik kaimi hna cu Apa Sherpa (1990-2011 kar ah) le Phurba Tashi (199-2013 karah) an si i, voi 21 veve an kai cang.


           Apa Sherpa



Everest tlangpar ah Yuichiro Muira (2013)


Everest Tlangpar ah Jordan Romero (2012)


Everest tlangpar ah Tamae Watanabe (2012)

Minung fimnak zeitluk hmanh in sang ko sehlaw, a caan ahcun kokek nih akan tei than tawn i, Everest tlangpar a kaimi hna acheu khat cu tlangpar phan manh lo in nunnak a liammi zong tampi an um. Zeicatiah, tlang a san tuk caah, a khuacaan hi chim chung awk a tha lo. A duh paoh in aa thleng tawn. Thli a kih lawng silo in nunnak caah a herh bikmi oxygen thli a pan tuk cang i, thli an i zaat ti lo ruang ah a thimi zong an um. Acheu cu khuadawm nih a tuam hna i, tumnak an hmuh khawh ti lo caah an thi. A cheu vur nih a tlak hna; a cheu cheng ah an tla tibatuk in minung tamlak an thi cang. 1996 tlangkai caan ah, minung 15 an rak thi. May 11 ni lawng ah, mi 8 an rak thi. Cuticun Everest tlangpar kai an rak izuamnak 1922 in 2013 tiangah mi 200 renglo an thi cang.

A thimi cheukhat ruak cu an hmu lo; vur nih a tuam dih hna. Acheu cu an hmuh ko zongah lak awk tih anun tuk caah an la kho hna lo. A cheu cu zeitindah an thih timi zong nihin ni tiang theih khawhlomi tampi an um ve. Nihin ni tiangah, a thimi ruak lak khawh lomi hi, 150 a um cang ti asi. Cuticun tumtahmi "Everest tlangpar cu micheu caahcun an thlanmual ah a cang."

Atanglei hmantlak cheukhat hna hi, Everest tlangpar ah, nunnak a liammi hna hmanhlak an si. Hi mi athi mi vialte hna an nunnak hi, liam ko hmanh sehlaw, hi hna ruak nih, anungmi hna caah, philh khawhlomi dingmi roca an tialta. Cucu "Minung hi zeiltuk in dah kan thawn timi le zuamnak hi zeitluk in dah a biapit? Ralthatnak tello cun zei thil hmanh tlam atling kho lo; thil tuah duhmi tlamtlinhnak ding caah zuam, thlanti, thazaang le thisen chuah tiang in biatak chuah a hau" timi rolung a kan tial piakta. Ka kai kho ko lai timi zumhnak ruangah nunnak liam cu, asunglawimi nunnak liam a si.

Hi athimi vialte hna philhlonak caah an ruak hmanthlak hna ka van tar. Pangpar bang in Everest tlang ah nunnak a ziammi hna phihlonak caah asi.













            Chengah an tla i an thi



   Hitin thut bu hna in an thi

An nunnak liam ko hmanh sehlaw, Everest tlang tuanbia an chim fate, hi hna hi philh an si ti lai lo.



Hmurhuh Huh Lo Ruangah February Ahcun 500,000 An Thi Kho

Covid-19 zawtnak U.S a phanh ka tein CDC doctors le scientists le NIAID (National Institute of Allergy and Infectious Diseases) director Dr....